Qo‘rqinchli tushlar: nega tushga kiradi, nima uchun takrorlanadi va bunga uyqusizlikning qanday aloqasi bor?

Sovuq terda uyg‘onish, yurak urishining tezlashishi va xavotir – bularning barchasi qo‘rqinchli tush ko‘rishning belgilaridir. Qo‘rqinchli  tushlar – bu shunchaki yoqimsiz tushlar emas, balki asab tizimi holati, uyqu sifati va hatto gormonal fon bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan psixofiziologik hodisadir. Ushbu maqolada tushda qo‘rqinchli tushlar nega ko‘rilishi, nima sababdan ular takrorlanishi va bu holatda uyqusizlikning qanday roli borligini ko‘rib chiqamiz.

Qo‘rqinchli tushlar nima?

Qo‘rqinchli tushlar – bu qo‘rquv, xavotir, tushkunlik kabi kuchli salbiy his-tuyg‘ularni uyg‘otadigan tushdir. Ular bir martalik bo‘lishi mumkin, lekin har kecha yoki har kuni takrorlanib, normal uxlab, tiklanishga xalaqit berishi mumkin. Ko‘pchilik doim yomon tushlar, ayniqsa tongga yaqin, ya’ni tez uyqu (REM) bosqichi faollashganda, qo‘rqinchli tushlar ko‘rishiga shikoyat qiladi.

Qo‘rqinchli tushlar nimadan paydo bo‘ladi?

Qo‘rqinchli tushlar ko‘rilishiga sabab bo‘luvchi bir nechta omillar mavjud. Ular orasida:

1. Psixo-emotsional zo‘riqish

Stress, xavotir, ish yoki oiladagi nizolar – bu eng keng tarqalgan sabablaridan biri. Miya kun davomida bo‘lgan voqealarni tushda “qayta ko‘rib chiqadi”.

2. Surunkali uyqusizlik

Uyqusizlik bilan qo‘rqinchli tushlar o‘rtasida kuchli bog‘liqlik bor. Uyqu yetishmasligi miyadagi qo‘rquv uchun javobgar bo‘lgan amigdala faoliyatini kuchaytiradi. Bu esa xavotirli tushlar ko‘rishga moyillikni oshiradi.

3. Dori vositalarining nojo‘ya ta’siri

Ba’zi dorilar, jumladan antidepressantlar, uyqu dorilari, hatto melatonin ham qo‘rqinchli tushlarni keltirib chiqarishi mumkin. Ayniqsa, yuqori dozalarda yoki organizmning individual o‘ziga xosligi sababli.

4. Ruhiy kasalliklar

Travmadan keyingi stress buzilishi (PTSB), depressiya, xavotirli buzilishlar – bular takrorlanuvchi tushlar va doimiy qo‘rqinchli tushlarning keng tarqalgan sabablaridan biridir.

5. Noto‘g‘ri uyqu rejimi

Kechasi ko‘p ovqatlanish, qo‘rqinchli filmlarni tomosha qilish, yotish oldidan gadjetlardan foydalanish – bularning barchasi uyqu rejimini buzib, tongga yaqin yomon tushlar ko‘rilishiga sabab bo‘ladi.

Har kuni qo‘rqinchli tushlar ko‘rish – shifokorga murojaat qilish uchun sababmi?

Agar sizga har kuni, ayniqsa bir necha hafta davomida qo‘rqinchli tushlar ko‘rilayotgan bo‘lsa, bu yashirin muammolar – nevroz, depressiya, gormonal nomutanosiblik belgisi bo‘lishi mumkin. Doimiy yomon tushlar uyqu sifatini pasaytiradi, surunkali charchoq va befarqlikni keltirib chiqaradi.

Takrorlanuvchi tushlar: o‘zi nima va nega ular qayta paydo bo‘ladi?

Takrorlanuvchi qo‘rqinchli tushlar – bu bir xil mavzu yoki syujet doimo qayta-ko‘rsatiladigan tushlar. Masalan, yiqilish, qochish, yaqin insonni yo‘qotish. Bular – sizning ongingiz hal etilmagan psixologik muammolar haqida signal bermoqda.

Takroriy tushlar ko‘pincha quyidagilardan darak beradi:

• bosilgan his-tuyg‘ular;
• bolalikdagi ruhiy jarohatlar;
• ichki aybdorlik hissi;
• hayotdagi hal qilinmagan muammolar.

Bolalar va chaqaloqlarda qo‘rqinchli tushlar

Bolalarda qo‘rqinchli tushlar – ayniqsa 3-6 yoshda, tasavvur rivojlanayotgan davrda keng tarqalgan. Ular charchoq, oiladagi nizolar, qo‘rqinchli voqealar yoki filmlar sababli paydo bo‘lishi mumkin.

Bir yoshgacha bo‘lgan chaqaloqlarda bu kam uchraydi, lekin uyqu buzilishi yoki rejim o‘zgarishi tufayli ular ham xavotirli tush ko‘rishlari mumkin.

Melatonin va qo‘rqinchli  tushlar

Melatonin – bu uyqu gormoni bo‘lib, u uyqusizlikda qo‘shimcha vosita sifatida ishlatiladi. Biroq, ba’zilar melatonindan keyin qo‘rqinchli  tushlar ko‘rganini aytishadi. Bu melatoninning tez uyqu (REM) fazasini kuchaytirishi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.

Yomon tushlarga qarshi nima qilish kerak?

Agar siz doim yomon tushlar ko‘rsangiz, quyidagilarni tavsiya qilamiz:

Uyqu rejimini tartibga soling

• Har kuni bir vaqtda yoting va turing.
• Yotishdan 1 soat oldin gadjetlardan voz keching.
• Xonani shamollating va qulay muhit yarating.

Bezovta qiluvchi omillardan qoching

• Yotish oldidan yangiliklar yoki qo‘rqinchli filmlarni tomosha qilmang.
• Og‘ir ovqat, qahva va alkogolni kechki payt iste’mol qilmang.

Tinchlanish texnikalarini sinab ko‘ring

• Meditatsiya, nafas mashqlari, yoga – bular xavotirni kamaytirishga yordam beradi.

Psixologik muammolarni hal qiling

Agar qo‘rqinchli tushlar takrorlansa yoki uxlashga halaqit bersa, psixolog yoki psixoterapevtga murojaat qiling.

Fitoterapiya va tabiiy vositalar

Valeriana, melissa, moychechak (romashka) kabi o‘simliklar yordam berishi mumkin. Ammo melatonin bilan ehtiyot bo‘ling – u uyquni yaxshilashi ham, yomonlashtirishi ham mumkin.

Uyquingizni asrang. Chunki uning sifati nafaqat kayfiyat, balki umumiy sog‘lig‘ingizga ham ta’sir qiladi.