Allergiya: alomatlari, sabablari va davolash usullari

Allergiya alomatlari:

●       Aksirish

●       Burun, ko‘z, tomoq qichishi

●       Ko‘z yoshlanishi

●       Burun oqishi

●       Yo‘tal

●       Teri toshmasi

●       Shish (angioedema)

●       Anafilaksiya (og‘ir allergik reaksiya)

Allergiyaning sabablari:

●       O‘simlik changi

●       Chang

●       Oziq-ovqat mahsulotlari (yer yong‘oq, sut, tuxum va boshqalar)

●       Dori vositalari

●       Hasharotlar chaqishi

●       Hayvonlar (jun, teri)

Allergiya belgilari:

●       To‘qimalarning yallig‘lanish va shishishi

●       Nafas olish qiyinlashuvi yoki astma xurujlari

●       Terining qizarish va qichishi

●       Oshqozon-ichak traktining buzilishi

Diagnostika usullari:

●       Teri testlari

●       IgE antikorlari uchun qon tekshiruvi

●       Elliminatsion dietalar

Davolash usullari:

●       Antigistaminlar

●       Kortikosteroidlar

●       Immunoterapiya (allergenga xos immunoterapiya)

●       O‘rganish dietalari

●       Allergenlardan saqlanish bo‘yicha tavsiyalarni bajarish

Allergiyaning qaysi belgilari eng keng tarqalgan?

Allergiya belgilari turlicha bo‘lishi mumkin. Eng keng tarqalganlari orasida aksirish, burun, ko‘z va tomoq qichishi, ko‘zlarning yoshlanishi, burun oqishi va yo‘tal. Ba’zida allergiya teri toshmasi, shish (shu jumladan angioedema) va eng og‘ir holatlarda anafilaksiya bilan namoyon bo‘lishi mumkin, bu esa shoshilinch tibbiy yordamni talab qiladi.

Qaysi moddalar ko‘pincha allergik reaksiyalarni keltirib chiqaradi?

Allergiya allergen deb ataladigan turli xil moddalar tufayli yuzaga kelishi mumkin. Eng keng tarqalganlari orasida o‘simlik changi (masalan, ambroziya yoki o‘tlar), uy changi, ba’zi oziq-ovqat mahsulotlari (masalan, yer yongʻoq, sut, tuxum), dori-darmon, hasharotlar chaqishi va hayvonlarning soch va terilari kiradi.

Allergiyaning tashqi belgilari qanday namoyon bo‘ladi?

Allergiyaning tashqi belgilari to‘qimalarning yallig‘lanish va shishishi, terining qizarish va qichishishini o‘z ichiga olishi mumkin. Ba’zi hollarda qichishish toshmasi kabi teri toshmalari kuzatiladi. Keyinchalik jiddiy allergik reaksiyalar bilan nafas olish qiyinlashuvi yoki astma xurujlari paydo bo‘lishi mumkin. 

Allergiya diagnostikasi uchun qanday usullar mavjud? 

Allergiya tashxisining bir necha usullari mavjud. Muayyan allergenlarni aniqlash uchun teri sinovlari o‘tkazilib, teriga oz miqdordagi allergenlar qo‘llaniladi va reaksiya kuzatiladi. “IgE” antikorlari uchun qon tekshiruvi tanadagi allergenlarning mavjudligini aniqlashga yordam beradi. Elliminatsion dietalar ovqatlanish tartibidan taxminli allergenlarni chiqarib tashlash orqali oziq-ovqat allergiyasini aniqlashga yordam beradi.

Teri testlari nima va ular qanday amalga oshiriladi?

Teri testlari allergiya diagnostikasi usuli bo‘lib, unda taxminiy allergenlar teriga surtiladi va keyin shifokorlar tananing ushbu moddalarga reaksiyasini kuzatadilar. Buning uchun teriga turli xil allergenlarning tomchilari qo‘llanilib, kichik inyeksiya yoki tirnalishlar amalga oshiriladi. Agar o‘sha yerda qizarish va qichishish paydo bo‘lsa, bu allergenga allergiya borligini ko‘rsatadi.

Antigistaminlar allergiyani davolashda qanday rol o‘ynaydi?

Antigistaminlar – bu allergik reaksiya paytida tanadan ajralib chiqadigan gistamin ta’sirini bloklaydigan dorilar. Ular qichishish, aksirish, ko‘z yoshlanishi va burun bitishi kabi allergiya alomatlarini kamaytirish yoki yo‘q qilishga yordam beradi. Antigistaminlar tabletka, sirop, burun spreyi yoki ko‘z tomchilari shaklida bo‘lishi mumkin.

Angionevrotik shish nima va uni qanday aniqlash mumkin?

Angionevrotik shish – bu teri va shilliq pardalarning chuqur qatlamlarining o‘tkir yallig‘lanishi bo‘lib, kuchli shish paydo bo‘lishiga olib keladi. Ko‘pincha yuz, lab, ko‘z va tomoqda shish paydo bo‘ladi. Darhol tibbiy yordamga murojaat qilish juda muhim, chunki tomoq sohasidagi shish nafas olish qiyinlishuviga va hatto, bo‘g‘ilishga olib kelishi mumkin.

Kundalik hayotda allergenlar bilan aloqa qilishdan qanday qochish kerak?

Bir nechta tavsiyalarga amal qilib, allergenlar bilan aloqa qilishdan qochishingiz mumkin. Masalan, o‘simlik changidan allergiyangiz bo‘lsa, gullash davrida deraza va eshiklarni yopish, havo tozalagichlardan foydalanish kerak. Agar uy hayvonlaridan allergiyangiz bo‘lsa, ular bilan aloqani minimallashtirish va xonalarni ehtiyotkorlik bilan tozalash kerak. Oziq-ovqat allergiyalari uchun oziq-ovqat yorliqlarini diqqat bilan o‘qib, reaksiyaga sabab bo‘ladigan ovqatlardan saqlaning.

Anafilaksiya nima va uni qanday oldini olish mumkin?

Anafilaksi – bu juda tez rivojlanadigan og‘ir, potentsial o‘limga olib keladigan allergik reaksiya. 

Bu nafas olish qiyinlishuvi, bosimning keskin pasayishi va ongni yo‘qotishiga olib kelishi mumkin. Anafilaksiyaning oldini olish ma’lum allergenlardan qochish va har doim favqulodda vaziyatda alomatlarni tezda to‘xtatish uchun epinefrin bilan avtoinjektorni (masalan, EpiPen) olib yurish orqali amalga oshirilishi mumkin.

Allergiyani davolashning qanday zamonaviy usullari mavjud?

Zamonaviy tibbiyot allergiyani davolash uchun bir necha usullarni taklif etadi. Antigistamin va kortikosteroidlardan tashqari, allergen-spesifik immunoterapiya – bemorga allergenning kichik, asta-sekin oshiriladigan dozalarini kiritish orqali allergenlarga nisbatan ko‘nikish hosil qilish maqsadida qo‘llaniladigan davolash usuli juda muhimdir. Shuningdek, eliminatsiya dieta va allergenlardan qochish bo‘yicha tavsiyalar faol ravishda qo‘llaniladi. 

Allergenga xos immunoterapiya qanchalik samarali?

Allergenga xos immunoterapiya ko‘pchilik bemorlarda, ayniqsa gulchang, chang qurti va boshqa ingalatsiyalangan allergenlarga allergiyada juda samarali ekanligi o‘rganilmoqda. Ushbu davolash usuli immunitetni mustahkamlash va uzoq muddatda allergiya alomatlarini kamaytirishga yordam beradi.