Magnit bo‘ronlar: ular inson salomatligi va texnika ishiga qanday ta’sir qiladi?
Magnit bo‘ronlari odamlarning kayfiyati va salomatligiga ta’sir qiladi, deb ishoniladi. Ammo bu ilmiy jihatdan isbotlanganmi?
Tadqiqotchilar magnit bo‘ronlar va ruhiy kasalliklar, yurak-qon tomir kasalliklaridan o‘lim hamda asab kasalliklarining kuchayishi o‘rtasidagi, mumkin bo‘lgan bog‘liqlikni o‘rganmoqda. Biroq, bugungi kunga qadar geomagnit bo‘ronlar haqiqatan ham har qanday kasallik rivojlanish xavfini oshirishini ishonchli tarzda namoyish etilmagan. Agar bunday qaramlik mavjud bo‘lsa, magnit bo‘ronlari paytida shoshilinch tibbiy yordam chaqiruvlarining chastotasi ancha yuqori bo‘lar edi. Ushbu qonuniyatni tasdiqlovchi faktlar hali mavjud emas. Masalan, 20 yillik ma’lumotlarga ko‘ra, bo‘ronlar klinik tashxis qo‘yilgan odamlarda depressiya alomatlarini kuchaytirishi haqida hech qanday dalil yo‘q.
Magnit bo‘ronlar inson salomatligiga ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan mexanizm haqida aniq tushuncha yo‘q.
Agar biz fizika qonunlariga asoslansak, magnit bo‘ron ulkan o‘zgaruvchan magnit maydonni hosil qiladi. Nazariy jihatdan, bunday maydonlar inson tanasida asab hujayralarining ishlashini buzishi mumkin bo‘lgan qo‘shimcha elektr toklarini keltirib chiqarishi mumkin. Ular, o‘z navbatida, elektr energiyasi yordamida miya va tana o‘rtasida signallarni uzatadi, shuning uchun bunday buzilishlar sog‘liqqa ta’sir qilishi mumkin.
Ammo bularning barchasi faqat nazariy jihatdan, aslida bunday holat kuzatilmaydi.
Ortiqcha quyosh energiyasidan himoya qiladigan va magnit bo‘ronlari paytida tebranishni boshlaydigan Yerning magnit maydoni 30 ga yaqin mikrotesla maydon intensivligiga ega.
Karrington hodisasi davomida yer magnit maydonining tebranish amplitudasi 1,76 mikroteslaga yetdi. Bu uzun metall simlarda elektr tokining paydo bo‘lishi uchun yetarli, ammo inson tanasida ta’sir qiladigan oqim paydo bo‘lishi uchun yetarli emas.
Kamroq intensivli magnit bo‘ronlarda yer magnit maydonining tebranishlari yanada kichikroq – odatda 0,5 mikrotesladan oshmaydi. Xuddi shu intensivlikdagi magnit maydon Kanadaning oddiy shahri markazida hech qanday magnit bo‘ronlarsiz yaratiladi: u simlardagi elektr toki va ishlaydigan elektr jihozlari tufayli yuzaga keladi.
Shuning uchun xalqaro tashkilotlar, inson tanasi evolyutsion ravishda yer magnit maydonining ta’siriga va bo‘ronlar paytida uning kichik tebranishlariga moslashgan deb hisoblanadi. Boshqacha qilib aytganda, bugungi kunda magnit bo‘ronlar inson salomatligiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkinligi haqida asosli xulosalar yo‘q.
Odamlar magnit bo‘ron kuzatiladigan kun sog‘liqlarida o‘zgarishlar bo‘lishini kutishi bunga bo‘lgan ishonchni orttiradi.Bunday tashvish va hatto, ortib borayotgan hayajonlanish, surunkali kasalliklarning kuchayishi va umumiy holatning yomonlashishiga olib kelishi mumkin.
Texnologiya haqida nima deyish mumkin?
Eng katta muammolar shundaki, magnit bo‘ronlari metall obyektlarda elektr toklarini induksiyalash qobiliyatiga ega. Obyekt qanchalik yirik bo‘lsa, hosil bo‘lgan toklar shunchalik kuchli bo‘ladi. Ular uskunadan o‘tib, unga zarar yetkazishi mumkin: texnika ortiqcha kuchlanish tufayli ishdan chiqadi. Ayniqsa, transformatorlar bunga juda moyil.
