Toshkentdan 19 yoshli bloger Liverpul universitetiga o‘qishga kirdi va Britaniyada biznesini yo‘lga qo‘ymoqda. U buni qanday uddaladi?

Hozirda Miya kim?

Bu men har kuni o‘zimga beradigan ajoyib savol. Ehtimol, men nafaqat o‘z hayotimni, sayohatlarimni, balki endigina boshlayotgan biznes ayoli sifatidagi yo‘limni ham namoyish etadigan layfstayl blogeri bo‘lsam kerak. Miya taxallusim esa shunchaki ismimning bosh harflaridan tuzilgan.

Shunga qaramay, u Z avlodini ilhomlantirmoqchi, o‘zining eng yaxshi versiyasiga aylanmoqchi va o‘z misolida hamma narsaning imkoni borligini ko‘rsatmoqchi bo‘lgan qiz. 

Yoshingiz nechada bo‘lishidan qat’i nazar, siz muvaffaqiyatli, yosh tadbirkorlar safini to‘ldirishga qodirsiz.

 Auditoriyaning fikrlariga qaraganda, bu maqsadga erishayotganga o‘xshaysiz.

Sen Toshkentdan ko‘chib kelding va hozir Britaniyada, Liverpulda yashayapsan. Bu orzu edimi yoki shunday bo‘ldimi?

To‘g‘risini aytsam, men buni 15-16 yoshimdan beri orzu qilardim. O‘shanda men o‘zimni tadbirkor sifatida sinab ko‘rdim. Nega Britaniya? Albatta, men mini-marketni tahlil qildim, u yerda eng ko‘p pul aylanishini tushundim.

Bundan tashqari, Britaniya o‘zining ta’limi bilan mashhur - u yerda dunyodagi eng yaxshi universitetlari joylashgan. Britaniya universitetini tugatganimni aytganingda hamma xo‘rsinadi - voy, sen rostdan ham professionalsan. O‘rganish oson emas, lekin bu yerda senga yuzaki emas, fundamental bilimlar bazasi beriladi.

Men Liverpul universitetida o‘qiyman va uning reytinglari hayratlanarli. Apple, Microsoft’da ishlaydigan ajoyib marketologlar shu yerdan chiqqan. 

Va men London London ekanligini tushundim, lekin menga marketing bo‘yicha ilg‘or universitet kerak. Bu mening asosiy mutaxassisligim.

Demak, shahzoda Garri, qizil telefon budkalari va London ko‘prigi - asosiy maqsad emas ekan. Muvaffaqiyatga erishish strategiyasi. Sen bolaligingdan shunchalik intiluvchimiding yoki bunga oilang ta’sir ko‘rsatganmi?

Aytishim mumkinki, har bir kuchli insonning ortida yana bir kuchli inson turadi. Mening ortimda ota-onam bor. Ular meni mehr bilan o‘rab-chirmab, o‘zimga ishonishimga yordam berishdi va men yo‘limni endi boshlayotganimda asosiy qo‘llab-quvvatlovchi kuchga aylanishdi.

Sen juda yoshligingdan blogerlikni boshlagansan. Bu qanday bo‘lgan edi?

Men 12 yoshda edim. O‘zbekistondagi dastlabki bloger-kospleyerlardan biriga aylandim, mamlakatimizga yangilik olib kiradigan inson qiyofasini yaratishga harakat qildim. O‘shanda hech kim blogerlik nimaligini tushunmasdi, hammada ham smartfon yo‘q edi va hech kim mening ishimni qadrlamas edi. 

Xeytga duch keldim, hamma barmog‘i bilan ko‘rsatib, "bu qanaqa krinj?" deb so‘rardi. Ammo obunachilarim ko‘payib bordi: o‘shanda ularning soni 250 mingga yetgandi.

Bu ruhiy bosimni qanday yengib o‘tding?

Avvaliga ko‘p yig‘ladim, ota-onamdan, agar hech kimga yoqmasa, balki to‘xtatishim kerakdir, deb so‘radim. Oilam meni qo‘llab-quvvatlagani, to‘xtab qolishimga yo‘l qo‘ymagani va shu tarzda o‘zim sevgan ishni davom ettirganimga minnatdorman.

O‘sha blogga nima bo‘ldi?

Uni yo‘qotib qo‘ydim, aniqrog‘i, akkauntimni buzib kirishdi. Bu sodir bo‘lganda, 15 yoshli men sarosimaga tushib qoldim va akkauntni tiklashga yordam beradigan odamni topa olmadim. Bu hayotimdagi eng jiddiy zarba edi, butun ishim barbod bo‘ldi, ssenariylarim va videolarim yo‘q bo‘lib ketdi, go‘yo bolam tortib olingandek edi. O‘zimdan so‘radim - endi nima qilaman?

Yarim yillik tiklanishdan so‘ng, hamma narsani noldan boshladim. Kospley tarixini yakunladim, layfstaylni yoritishga o‘tdim, hatto qo‘shiqchilik sohasida ham o‘zimni sinab ko‘rdim - bir nechta singl yozdim. Ha, o‘zimni topishga urinayotgan edim. Topdim ham: men biznesda bo‘lishim, odamlarni ruhlantirish va maqsadlariga erishishga yordam berishim kerak ekan.

Ayting-chi, universitetga qanday kirgansiz?

Qabul qilishga tayyorgarlikning butun jarayoni 3 yil davom etdi. Men bir yil davomida IELTS (xalqaro imtihon) ga tayyorgarlik ko‘rdim, shundan so‘ng Universe Group bilan hamkorlik qilishni boshladim - bu menga o‘qishga kirishda yordam beradigan yigitlar jamoasi. Ular men bilan blogger sifatida hamkorlik qilishni boshladilar, shundan so‘ng ular yordam berishga qaror qilishdi. Ular uchun bu Liverpul universiteti bilan birinchi ishi edi, bu ham qiziq jarayon edi.

Ular mening viza va hujjatlarimni hal qilishdi. Bu orada men imtihon topshirdim, o‘qishga kirdim va Kaplan kollejining tayyorlov kursini onlayn tarzda tugatdim. Kursni tamomlaganim uchun yuqori ball oldim — taxminan 80% va o‘qishga chegirma shaklida grant yutib oldim.

O‘z pulingni yig‘ganmisan?

Albatta. Hozir ham o‘qish uchun pul to‘layapman, lekin kirish paytida ishlab topgan anchagina chegirmam bilan.

Mana, sen boshqa bir olam, boshqa madaniyatga tushib qolding. Yolg‘iz. Moslashish jarayonida eng qiyin narsa nima bo‘ldi?

Do‘stlar topish. Eng qiyini shu. Men yolg‘izlikdan qo‘rqmasdim, yo‘q, lekin bir xil dunyoqarashga ega odamlardan iborat muloqot doirasini topishni istardim. Seni yo‘ldan ozdirmaydigan, aksincha o‘sishingga yordam beradigan davra. 

Britaniyalik talabalarning xayolida faqat klublar, bazm-u jamshidlar va bulardan kelib chiqadigan narsalar bor, xolos.

Buning ustiga, britaniyaliklar atrofdagilarni juda sovuqqonlik bilan tanlar ekan. Men hayotimni barbod qilishni, o‘qish va rivojlanish o‘rniga ichkilik va giyohvand moddalarga berilib ketishni istamasdim. Liverpul shevasini tushunish ham juda qiyin – hatto mening akademik, erkin ingliz tilim ham bu yerda ish bermayapti.

Xo‘sh, oxir-oqibat o‘z davrangni qanday topding?

Biznes-forumga bordim (kuladi). Avval saytlarni ko‘zdan kechirib chiqdim, kerakli tadbirni topdim va biznesdagi ayollar uchrashuviga bordim. Men buni oddiy qiziqishlar to‘garagi deb o‘ylagandim, aslida esa katta yoshli va muvaffaqiyatga erishgan ayollar qatnashadigan jiddiy konferensiyaga tushib qolibman. Bu yerda men yagona yosh qiz edim. Ammo shundan keyin men "ilhomlanib ketdim", barcha forumlarga qatnay boshladim va atrofimda o‘zimga mos muhitni shakllantira boshladim.

U yerda britaniyaliklar yo‘qmi?

Bironta ham. Polshadan, Germaniyadan do‘stlarim bor - ularning har biri bilan ingliz tilida suhbatlashaman. Bir-birimizni ajoyib tushunishamiz. Rossiyadan va O‘zbekistondan bir nechta dugonalarim bor, ular o‘sha yerda qolishgan yoki Londonga ko‘chib ketishgan.

Britaniyada yashashning ijobiy va salbiy tomonlari?

Afzalliklari:

• Cheksiz imkoniyatlar. Bu mamlakat doimo rivojlanib boradi, senda Toshkentdagidek bo‘shliq holati hech qachon bo‘lmaydi. Bo‘shashib bo‘lmaydi.
• Ayollarga munosabat. Hech qanday gender tengsizligi, muzokaralarda mazax qilishlar yo‘q. Biznes olamida bu yerda hamma narsa boshqacha va bu tenglik juda muhim. Investorlar sening loyihangni baholashadi, jinsiy belgiga e‘tibor qaratishmaydi. Aytgancha, bu O‘zbekistondan ketishni istaganim sabablaridan biri edi.
• Intizom. Bu yerda sen jiddiyroq, kattaroq bo‘lib qolasan. Men bu yerga 18 yoshimda ko‘chib kelganman va bir necha yildan so‘ng o‘zimni voyaga yetgan ayoldek his qilyapman.

Kamchiliklari:

• Demokratik tizim va inglizlarning undan qanday foydalanishi. Bu afzallik kabi ko'rinadi, lekin minus. Eng yorqin misol: Britaniyada "namoyishchilar kuni" bor va bir haftada 3 ta! Davlat xizmati xodimlari norozilik bildirmoqda va bunga rasman ruxsat berilgan. Bu kuni yo'llarda nima sodir bo'ladi, qanday tirbandliklar paydo bo'ladi - bu dahshatli. Poyezdga, samolyotga chipta sotib olsang-u, uni bekor qilishsa yoki professor leksiyaga kelmasa, bu boshqa gap. Ogohlantirishsiz.
• Oziq-ovqat mahsulotlari. Ularning barchasi GMO bilan to‘ldirilgandek tuyuladi. Bu yerning mevalaridan etim junjikadi, semirib ketaman - ular nihoyatda shirin. Bu yerda mol go‘shti juda yomon, umuman yeyolmayman va odatdagi taomlarni tayyorlay olmayman.

Britaniyada oziq-ovqatga qancha pul ketadi?

Oziq-ovqat oyiga 1000 funt (taxminan 1300 dollar) sarflayman va bu bozor, supermarket va kafe-restoranlarga bormasdan.

Agar xarid haqida gapiradigan bo‘lsak, taxminan 200 funt. Bundan tashqari, men ortiqcha pul sarflashni xohlamayman. Har qanday qizdek yayrab yurishim mumkin. Shuning uchun kiyimlarni O‘zbekistondan sotib olaman.

Liverpulda kvartirani ijaraga olish qancha turadi? Yoki sen yotoqxonada yashayapsanmi?

Birinchi yil yotoqxonada yashadim va unga oyiga 1000 funt to‘ladim, bu o‘sha sharoit uchun juda qimmat edi. Men chidab turolmadim va ikkinchi yili ijara bozorini o‘rganib chiqdim, narxlarni tahlil qildim va osmono‘par binodan (hozir men yashayotgan uy) ajoyib kvartira topdim.

Uning ijarasi uchun oyiga 1500 funt to‘layman. Ha, bu qimmatroq, lekin bu yerda boshqa sharoitlar ham bor: trenajyor zali, kinoteatr, ajoyib manzara, shahar markazi (yotoqxona shahar chekkasida edi). Men o‘z qulayligim uchun ortiqcha pul to‘laganim ma’qulligini angladim. 

Bundan chiqdi, har bir narsaga oyiga taxminan 2400 funt sarf bo‘lar ekan.

Britaniyada senga nima yetishmaydi? O‘zbekistondan nimalarni sog‘inasan?

Ovqat. O‘zbekistonga yetib borganimda birinchi yeydigan narsam palov bo‘ladi. Do‘stlar va ota-onalar, albatta. Yaxshisi, ota-onalar+ovqat: onam uyda ovqat pishirayotgan vaziyat. Masalan, lag‘mon.

Intervyu oldidan Britaniyada biznes ochishni rejalashtirayotganingni aytding. Batafsilroq ma’lumot berasanmi?

Bu alohida hikoya, hozir hammasi ishlab chiqish jarayonida. Qisqacha aytganda, biz singlim bilan reklama agentligini ochamiz. Mening tajribam bor: metadunyoda startapni ishga tushirishga, uni prezidentga taqdim etishga ulgurdim, hind kompaniyasida stajirovka o‘taganman, digital va reklama sohasida ishlayman.

Opam Sofiya 3D-modellashtirish va kompyuter grafikasi bilan shug‘ullanadi: 16 yoshida u allaqachon professional bo‘lib, ishning barcha nozik tomonlarini o‘zlashtirgan va har kimga fora berishi mumkin. Men esa biznes, strategiya, muzokaralar haqida hamma narsani bilaman. Biz bir to‘lqinda turibmiz va biror narsa qilishimiz kerak.

Bu g‘oya qayerdan paydo bo‘ldi?

Gap shundaki, Generation Z boshchiligidagi barcha Britaniya kompaniyalari bema’ni reklamalar chiqaradi. Chiroyli — ha, lekin ma’nosiz. Bu hech qachon bolaligimda menga yoqib qolgan Skittles konfetlari kabi esda qolmaydi. 

Men reklama afsonasini yaratmoqchiman. Bu yerda ham, O‘zbekistonda ham. Lekin Britaniyadan boshlaymiz.

Kompaniyangiz aynan qanday xizmatlarni ko‘rsatadi?

Bular 3D-prodakshn, video-prodakshn, strategik va social media tarmoqlar rejalashtirishi, reklama kampaniyalari va inluens marketing (blogerlar bilan ishlash). Ishga tushirish yil oxiriga rejalashtirilgan, hozircha tayyorgarlik ko‘ryapmiz, men buni o‘qishim bilan birga olib boryapman.

Begona bozorga kirishdan cho‘chimaysanmi?

Yo‘q, otamga ham shunday dedim. O‘z xatolaringdan o‘rganish yaxshiroq. Har qanday ishda hal qilishning ikki yo‘li bor. Men tavakkal qilishni tanladim.

Sen O‘zbekistondagi startap haqida, uni prezidentga shaxsan taqdim etganing to‘g‘risida gapirgan eding. Batafsil gapirib bersang.

Bu IT loyihasi edi, biz jamoa bilan O‘zbekistonning raqamli muzeyini ishlab chiqdik.

Lekin bungacha men mashhur rassom va bobom bo‘lmish Lekim Ibrohimovning galereyasini loyihalashtirgandim. Bu mening birinchi loyiham edi — NFTga o‘zgartirilgan rasmlar bilan (o‘sha paytda bu trend edi).

Muzey esa O‘zbekistonga sarmoya jalb qilish uchun yaratilgandi. Birlashgan Arab Amirliklaridan vakillar kelishdi, ularga metaolamda quriladigan stadionni taqdim etdik. Investorlar VR ko‘zoynaklarini taqib, u yerda sayr qila boshlashdi. Shunday qilib, ular nima bo‘lishi mumkinligini ko‘rishdi. Biz o‘sha paytda birinchilardan edik.

Shunday B2B loyihalardan bir nechtasi bo‘ldi, ularning barchasi prezidentga ma’qul keldi: u yo‘l xaritasini imzoladi, biz grant yutib oldik. Men 17 yoshda edim, biroz vaqt o‘tgach, loyihadagi ulushimni sotdim va oldinga yurdim. Grantlardan emas, balki real loyihalardan pul ishlashga o‘tdim.

O‘z yo‘lini endigina boshlagan, ammo allaqachon katta salohiyatni his qilayotgan va ajoyib narsalar qilishni istayotgan yoshlarga qanday maslahat bergan bo‘larding?

Har kecha kelajagingizni aniq tasavvur qiling. Shunchaki orzu qilmang, balki batafsil ko‘z oldingizga keltiring. Ishoning, bu sehrli kuch! Hammasini yozing: g‘oyalar, rejalar, istaklar - qog‘oz hamma narsani eslab qoladi. Keyin esa qadam-baqadam shunga intilishni boshlang.

Qizlar uchun ham: yigitlarga emas, orzularingizga intiling, chunki sizni yigitlaringiz emas, maqsadlaringiz belgilaydi! Garchi bu mamlakatimizning madaniy xususiyatlaridan kelib chiqqan holda murakkabligini tushunaman.

Menimcha, ota-onalar sen bilan faxrlanishlari kerak. 19 yil ichida boshqalar butun umr davomida qila olmaydigan ishlarni amalga oshirding. Bu yosh avlodni ilhomlantirishiga shubha yo‘q. Bu esa maqsadlaringdan biriga allaqachon erishganingni anglatadi.