РУ
O’Z
UZS
/
/
D vitamini haqidagi eng mashhur 10 ta savol va ularga javoblar
09.06.2024

D vitamini haqidagi eng mashhur 10 ta savol va ularga javoblar

D vitamini haqidagi eng mashhur 10 ta savol va ularga javoblar
Muallif
Leyla Li

Koronavirus infektsiyasi pandemiyasi davrida D vitamini ayniqsa «moda» ga aylandi. O’shanda u haqida organizmning himoya funksiyalarini kuchaytirib, shu bilan kasallikning rivojlanishini yengillashtiradigan vosita sifatida gapira boshlagan edilar. Bu haqiqatan ham shundaymi? Shu kabi yana 9 ta savolga qisqacha javob beramiz.

D vitamini hamma uchun zarurmi?

Ha. D vitamini organizmdagi yuzlab biologik jarayonlarda ishtirok etadi. Uning asosiy roli esa organizmdagi kaltsiy va fosfor konsentratsiyasi darajasini tartibga solishdan iborat bolib, bu isnonning mushak-skelet tizimining holatiga bevosita ta’sir qiladi. D vitamini bo’lmasa, kaltsiy odatda sorilmaydi. Shuning uchun bolalikdan qondagi D vitamini darajasini kuzatib borish muhim.

D vitamini bolalarga ayniqsa qaysi yoshda kerak?

Tugilganidan 3 yoshgacha, shuningdek 11 yoshdan 14 yoshgacha.

Ushbu davrda ularda intensiv osish kuzatilib, suyak toqimalarining shakllanishi uchun oqsil, kaltsiy va fosforning iloji boricha sorilishi juda muhim hisoblanadi. Ularning yetishmasligi esa raxit – suyaklarning deformatsiyasi va mortligi kabi kasallikning rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Pediatrlar kopincha raxitning oldini olish uchun D vitaminini chaqaloq hayotining ilk oylaridanoq boshlaydilar.

Bolalarga ta’luqli ma’lumotni bilib oldik. D vitamini yetishmasligini qanday aniqlash mumkin?

Qon zardobida umumiy 25 (OH) D ni aniqlash uchun qon tahlilini qilib, albatta.

Agar natija 30 ng/ml dan yuqori bolsa, sizda D vitaminining normal darajasi mavjud degani. Uni togri ovqatlanish va D vitaminining profilaktik dozasini qabul qilib turish kifoyadir. Agar natija 30 ng/ml dan past bolsa, D vitamini yetishmovchiligini maqbul tanlangan dozasi bilan toldirish uchun shifokor bilan maslahatlashishning ayni vaqtidir.

D vitamini qabul qilish kerakligini qon tahlilisiz bilish mumkinmi?

Yoq, buni faqat qon tahlili orqali amalga oshirish mumkin.

Albatta, mushaklarning ogrishi, charchoqning kuchayishi, asabiylashish, tez-tez shamollash, mortlik va soch tokilishi kabi umumiy alomatlar mavjud, ammo ular organizmning koplab boshqa patologik holatlarining alomatari bolishi ham mumkin. Odatda insonlarda D vitamini yetishmasligini aniq korsatadigan aniq klinik korinishlar mavjud emas. Shuning uchun faqat laboratoriya natijalari orqali buni aniqlash mumkin.

Erkaklar va ayollarda D vitamini qabul qilishning oziga xos xususiyatlari mavjudmi?

Agar qisqa javob beriladigan bolsa, yoq.

Tadqiqotlar uning metabolizmi va harakatida sezilarli gender farqlarini aniqlamadi, bu esa dozalari ikkala jinsda ham farq qilmaydi deganidir. Bu haqda Rossiya endokrinologlar assotsiatsiyasining klinik tavsiyalarida yozilgan.

Ammo ayollar osteoporoz kasalligining rivojlanishiga koproq moyillar. Shuning uchun shifokorlar 50 yoshdan oshgan ayollarga gormonal fon sezilarli darajada ozgarganda, ayniqsa D vitamini korsatkichini kuzatishni maslahat berishadi.

Dori-darmon va biologik faol qoshichalarni qabul qilmasdan D vitamini darajasini oshirish mumkinmi?

Ha, mumkin. Agar siz asosan quyoshli olkalarda yashasangiz va togri ovqatlansangiz shubhasiz mumkindir.

Ovqatlanish tartibingizda dengiz va okean baliqlari, treska baligi jigari, tovuq va bedana tuxumlari, qattiq va yarim qattiq pishloqlar, sariyog, lisichka va smorchok kabi ba’zi qo’ziqorinlar ko’proq bo’lishi muhimdir.

Ammo quyoshda kop bolish sogliq uchun xavfli ekanligini ham kopchilik yaxshi biladi. Va faqat oziq-ovqat orqali biz yetarli miqdordagi vitaminni ololmaymiz.

D vitamini darajasi qanchalik yuqori bolsa, shuncha yaxshimi?

Yoq, unday emas. Dozani oshirib yubormaslik muhimdir.

Bunday holat faqat dori-darmonlar va biologik faol qoshimchalarni qabul qilishda sodir bo’lishi mumkin, shuning uchun shifokorlar har yili laboratoriya tahlillarini otkazishni va preparatni qabul qilishdan oldin va bu jarayonda korsatkichni doim nazorat qilishni qat’iy tavsiya qiladilar.

Bu shu bilan bogliqki, D vitaminining haddan tashqari toplanishi organizmning intoksikatsiyasiga olib kelishi mumkin, uni esa toxtatish qiyin, chunki vitamin yog toqimalarida toplanadi va uning chiqarilishi asta-sekin, bir necha oy ichida sodir boladi. D vitaminining yuqori dozalari kaltsiyning sorilishini oshirishi mumkin, unda giperkalsemiyaning rivojlanish ehtimoli katta boladi. Bu, oz navbatida, ovqat hazm qilish buzilishi, bosh aylanishi, chalkashlik, umumiy zaiflikni keltirib chiqaradi. Shuning uchun hamma narsaning me’yorida bolgani yaxshi.

Qanday alomatlar D vitamini qabul qilish paytida ehtiyot bolish kerakligini anglatadi?

Bosh ogrigi, oshqozon-ichak traktining buzilishi, kongil aynishi, qusish, yurak ritmining buzilishi, buyrak funksiyasi, haddan tashqari tashnalik, siyishning kopayishi, qon bosimining oshishi. Bunday alomatlarning har biri namoyon bolishi nafaqat D vitaminining haddan tashqari dozasini, balki boshqa patologiyalarni aniqlash uchun shifokor bilan maslahatlashishni talab qiladi.

D vitamini qabul qilish koronavirus infeksiyasidan himoya qilishi rostmi?

Rost emas. Xalqaro fanlararo ekspertlar tomonidan korib chiqilgan «PLOS One» ilmiy jurnalida chop etilgan ma’lumotlarga kora, D vitamini darajasi normal bolgan odamlar, vitamin konsentratsiyasi past bolgan odamlarga qaraganda, otkir virusli infektsiyaning ogir kechishi xavfi kamroq. Ammo har qanday virus, shu jumladan COVID-19 bilan yuqtirishning ozi togridan-togri D vitamini darajasiga ta’sir qilmaydi. U haqiqatdan ham insonning immunitetini oshirib, infektsiyani yengishga yordam beradi, ammo virus bilan aloqa qilishda himoyani kafolatlamaydi.

Immunetni mustahkamlash uchun faqat D vitaminini muntazam ravishda qabul qilishning ozi yetarlimi?

Yoq. Sog’liqni saqlash uchun kompleks yondashuv zarur. Avvalo, u quyidagilarni oz ichiga oladi:

  • muvozanatli ovqatlanish;

  • ortacha jismoniy faoliyat;

  • yetarli miqdordagi suyuqlikni iste’mol qilish; (suv haqidagi maqolalarni oqib koring)

  • ochiq havoda sayr qilish;

  • tinch va barqaror axloqiy va psixologik holat.