Тошкентдан 19 ёшли блогер Ливерпул университетига ўқишга кирди ва Британияда бизнесини йўлга қўймоқда. У буни қандай уддалади?

Ҳозирда Мия ким?

Бу мен ҳар куни ўзимга берадиган ажойиб савол. Эҳтимол, мен нафақат ўз ҳаётимни, саёҳатларимни, балки эндигина бошлаётган бизнес аёли сифатидаги йўлимни ҳам намойиш этадиган лайфстайл блогери бўлсам керак. Мия тахаллусим эса шунчаки исмимнинг бош ҳарфларидан тузилган.

Шунга қарамай, у З авлодини илҳомлантирмоқчи, ўзининг энг яхши версиясига айланмоқчи ва ўз мисолида ҳамма нарсанинг имкони борлигини кўрсатмоқчи бўлган қиз. 

Ёшингиз нечада бўлишидан қатъи назар, сиз муваффақиятли, ёш тадбиркорлар сафини тўлдиришга қодирсиз.

Аудиториянинг фикрларига қараганда, бу мақсадга эришаётганга ўхшайсиз.

Сен Тошкентдан кўчиб келдинг ва ҳозир Британияда, Ливерпулда яшаяпсан. Бу орзу эдими ёки шундай бўлдими?

Тўғрисини айтсам, мен буни 15-16 ёшимдан бери орзу қилардим. Ўшанда мен ўзимни тадбиркор сифатида синаб кўрдим. Нега Британия? Албатта, мен мини-маркетни таҳлил қилдим, у ерда энг кўп пул айланишини тушундим.

Бундан ташқари, Британия ўзининг таълими билан машҳур - у ерда дунёдаги энг яхши университетлари жойлашган. Британия университетини тугатганимни айтганингда ҳамма хўрсинади - вой, сен ростдан ҳам профессионалсан. Ўрганиш осон эмас, лекин бу ерда сенга юзаки эмас, фундаментал билимлар базаси берилади.

Мен Ливерпул университетида ўқийман ва унинг рейтинглари ҳайратланарли. Apple, Microsoft'да ишлайдиган ажойиб маркетологлар шу ердан чиққан. 

Ва мен Лондон Лондон эканлигини тушундим, лекин менга маркетинг бўйича илғор университет керак. Бу менинг асосий мутахассислигим.

Демак, шаҳзода Гарри, қизил телефон будкалари ва Лондон кўприги - асосий мақсад эмас экан. Муваффақиятга эришиш стратегияси. Сен болалигингдан шунчалик интилувчимидинг ёки бунга оиланг таъсир кўрсатганми?

Айтишим мумкинки, ҳар бир кучли инсоннинг ортида яна бир кучли инсон туради. Менинг ортимда ота-онам бор. Улар мени меҳр билан ўраб-чирмаб, ўзимга ишонишимга ёрдам беришди ва мен йўлимни энди бошлаётганимда асосий қўллаб-қувватловчи кучга айланишди.

Сен жуда ёшлигингдан блогерликни бошлагансан. Бу қандай бўлган эди?

Мен 12 ёшда эдим. Ўзбекистондаги дастлабки блогер-косплеерлардан бирига айландим, мамлакатимизга янгилик олиб кирадиган инсон қиёфасини яратишга ҳаракат қилдим. Ўшанда ҳеч ким блогерлик нималигини тушунмасди, ҳаммада ҳам смартфон йўқ эди ва ҳеч ким менинг ишимни қадрламас эди. 

Хейтга дуч келдим, ҳамма бармоғи билан кўрсатиб, "бу қанақа кринж?" деб сўрарди. Аммо обуначиларим кўпайиб борди: ўшанда уларнинг сони 250 мингга етганди.

Бу руҳий босимни қандай енгиб ўтдинг?

Аввалига кўп йиғладим, ота-онамдан, агар ҳеч кимга ёқмаса, балки тўхтатишим керакдир, деб сўрадим. Оилам мени қўллаб-қувватлагани, тўхтаб қолишимга йўл қўймагани ва шу тарзда ўзим севган ишни давом эттирганимга миннатдорман.

Ўша блогга нима бўлди?

Уни йўқотиб қўйдим, аниқроғи, аккаунтимни бузиб киришди. Бу содир бўлганда, 15 ёшли мен саросимага тушиб қолдим ва аккаунтни тиклашга ёрдам берадиган одамни топа олмадим. Бу ҳаётимдаги энг жиддий зарба эди, бутун ишим барбод бўлди, сценарийларим ва видеоларим йўқ бўлиб кетди, гўё болам тортиб олингандек эди. Ўзимдан сўрадим - энди нима қиламан?

Ярим йиллик тикланишдан сўнг, ҳамма нарсани нолдан бошладим. Косплей тарихини якунладим, лайфстайлни ёритишга ўтдим, ҳатто қўшиқчилик соҳасида ҳам ўзимни синаб кўрдим - бир нечта сингл ёздим. Ҳа, ўзимни топишга уринаётган эдим. Топдим ҳам: мен бизнесда бўлишим, одамларни руҳлантириш ва мақсадларига эришишга ёрдам беришим керак экан.

Айтинг-чи, университетга қандай киргансиз?

Қабул қилишга тайёргарликнинг бутун жараёни 3 йил давом этди. Мен бир йил давомида IELTS (халқаро имтиҳон) га тайёргарлик кўрдим, шундан сўнг Universe Group билан ҳамкорлик қилишни бошладим - бу менга ўқишга киришда ёрдам берадиган йигитлар жамоаси. Улар мен билан блоггер сифатида ҳамкорлик қилишни бошладилар, шундан сўнг улар ёрдам беришга қарор қилишди. Улар учун бу Ливерпул университети билан биринчи иши эди, бу ҳам қизиқ жараён эди.

Улар менинг виза ва ҳужжатларимни ҳал қилишди. Бу орада мен имтиҳон топширдим, ўқишга кирдим ва Каплан коллежининг тайёрлов курсини онлайн тарзда тугатдим. Курсни тамомлаганим учун юқори балл олдим — тахминан 80% ва ўқишга чегирма шаклида грант ютиб олдим.

Ўз пулингни йиғганмисан?

Албатта. Ҳозир ҳам ўқиш учун пул тўлаяпман, лекин кириш пайтида ишлаб топган анчагина чегирмам билан.

Мана, сен бошқа бир олам, бошқа маданиятга тушиб қолдинг. Ёлғиз. Мослашиш жараёнида энг қийин нарса нима бўлди?

Дўстлар топиш. Энг қийини шу. Мен ёлғизликдан қўрқмасдим, йўқ, лекин бир хил дунёқарашга эга одамлардан иборат мулоқот доирасини топишни истардим. Сени йўлдан оздирмайдиган, аксинча ўсишингга ёрдам берадиган давра. 

Британиялик талабаларнинг хаёлида фақат клублар, базм-у жамшидлар ва булардан келиб чиқадиган нарсалар бор, холос.

Бунинг устига, британияликлар атрофдагиларни жуда совуққонлик билан танлар экан. Мен ҳаётимни барбод қилишни, ўқиш ва ривожланиш ўрнига ичкилик ва гиёҳванд моддаларга берилиб кетишни истамасдим. Ливерпул шевасини тушуниш ҳам жуда қийин – ҳатто менинг академик, эркин инглиз тилим ҳам бу ерда иш бермаяпти.

Хўш, охир-оқибат ўз даврангни қандай топдинг?

Бизнес-форумга бордим (кулади). Аввал сайтларни кўздан кечириб чиқдим, керакли тадбирни топдим ва бизнесдаги аёллар учрашувига бордим. Мен буни оддий қизиқишлар тўгараги деб ўйлагандим, аслида эса катта ёшли ва муваффақиятга эришган аёллар қатнашадиган жиддий конференцияга тушиб қолибман. Бу ерда мен ягона ёш қиз эдим. Аммо шундан кейин мен "илҳомланиб кетдим", барча форумларга қатнай бошладим ва атрофимда ўзимга мос муҳитни шакллантира бошладим.

У ерда британияликлар йўқми?

Биронта ҳам. Полшадан, Германиядан дўстларим бор - уларнинг ҳар бири билан инглиз тилида суҳбатлашаман. Бир-биримизни ажойиб тушунишамиз. Россиядан ва Ўзбекистондан бир нечта дугоналарим бор, улар ўша ерда қолишган ёки Лондонга кўчиб кетишган.

Британияда яшашнинг ижобий ва салбий томонлари?

Афзалликлари:

• Чексиз имкониятлар. Бу мамлакат доимо ривожланиб боради, сенда Тошкентдагидек бўшлиқ ҳолати ҳеч қачон бўлмайди. Бўшашиб бўлмайди.
• Аёлларга муносабат. Ҳеч қандай гендер тенгсизлиги, музокараларда мазах қилишлар йўқ. Бизнес оламида бу ерда ҳамма нарса бошқача ва бу тенглик жуда муҳим. Инвесторлар сенинг лойиҳангни баҳолашади, жинсий белгига эътибор қаратишмайди. Айтганча, бу Ўзбекистондан кетишни истаганим сабабларидан бири эди.
• Интизом. Бу ерда сен жиддийроқ, каттароқ бўлиб қоласан. Мен бу ерга 18 ёшимда кўчиб келганман ва бир неча йилдан сўнг ўзимни вояга етган аёлдек ҳис қиляпман.

Камчиликлари:

• Демократик тизим ва инглизларнинг ундан қандай фойдаланиши. Бу афзаллик каби кўринади, лекин минус. Энг ёрқин мисол: Британияда "намойишчилар куни" бор ва бир ҳафтада 3 та! Давлат хизмати ходимлари норозилик билдирмоқда ва бунга расман рухсат берилган. Бу куни йўлларда нима содир бўлади, қандай тирбандликлар пайдо бўлади - бу даҳшатли. Поездга, самолётга чипта сотиб олсанг-у, уни бекор қилишса ёки профессор лекцияга келмаса, бу бошқа гап. Огоҳлантиришсиз.
• Озиқ-овқат маҳсулотлари. Уларнинг барчаси GMO билан тўлдирилгандек туюлади. Бу ернинг меваларидан этим жунжикади, семириб кетаман - улар ниҳоятда ширин. Бу ерда мол гўшти жуда ёмон, умуман еёлмайман ва одатдаги таомларни тайёрлай олмайман.

Британияда озиқ-овқатга қанча пул кетади?

Озиқ-овқат ойига 1000 фунт (тахминан 1300 доллар) сарфлайман ва бу бозор, супермаркет ва кафе-ресторанларга бормасдан.

Агар харид ҳақида гапирадиган бўлсак, тахминан 200 фунт. Бундан ташқари, мен ортиқча пул сарфлашни хоҳламайман. Ҳар қандай қиздек яйраб юришим мумкин. Шунинг учун кийимларни Ўзбекистондан сотиб оламан.

Ливерпулда квартирани ижарага олиш қанча туради? Ёки сен ётоқхонада яшаяпсанми?

Биринчи йил ётоқхонада яшадим ва унга ойига 1000 фунт тўладим, бу ўша шароит учун жуда қиммат эди. Мен чидаб туролмадим ва иккинчи йили ижара бозорини ўрганиб чиқдим, нархларни таҳлил қилдим ва осмонўпар бинодан (ҳозир мен яшаётган уй) ажойиб квартира топдим.

Унинг ижараси учун ойига 1500 фунт тўлайман. Ҳа, бу қимматроқ, лекин бу ерда бошқа шароитлар ҳам бор: тренажёр зали, кинотеатр, ажойиб манзара, шаҳар маркази (ётоқхона шаҳар чеккасида эди). Мен ўз қулайлигим учун ортиқча пул тўлаганим маъқуллигини англадим.

Бундан чиқди, ҳар бир нарсага ойига тахминан 2400 фунт сарф бўлар экан.

Британияда сенга нима етишмайди? Ўзбекистондан нималарни соғинасан?

Овқат. Ўзбекистонга етиб борганимда биринчи ейдиган нарсам палов бўлади. Дўстлар ва ота-оналар, албатта. Яхшиси, ота-оналар+овқат: онам уйда овқат пишираётган вазият. Масалан, лағмон.

Интервью олдидан Британияда бизнес очишни режалаштираётганингни айтдинг. Батафсилроқ маълумот берасанми?

Бу алоҳида ҳикоя, ҳозир ҳаммаси ишлаб чиқиш жараёнида. Қисқача айтганда, биз синглим билан реклама агентлигини очамиз. Менинг тажрибам бор: метадунёда стартапни ишга туширишга, уни президентга тақдим этишга улгурдим, ҳинд компаниясида стажировка ўтаганман, дигитал ва реклама соҳасида ишлайман.

Опам София 3D-моделлаштириш ва компьютер графикаси билан шуғулланади: 16 ёшида у аллақачон профессионал бўлиб, ишнинг барча нозик томонларини ўзлаштирган ва ҳар кимга фора бериши мумкин. Мен эса бизнес, стратегия, музокаралар ҳақида ҳамма нарсани биламан. Биз бир тўлқинда турибмиз ва бирор нарса қилишимиз керак.

Бу ғоя қаердан пайдо бўлди?

Гап шундаки, Generation З бошчилигидаги барча Британия компаниялари бемаъни рекламалар чиқаради. Чиройли — ҳа, лекин маъносиз. Бу ҳеч қачон болалигимда менга ёқиб қолган Skittles конфетлари каби эсда қолмайди. 

Мен реклама афсонасини яратмоқчиман. Бу ерда ҳам, Ўзбекистонда ҳам. Лекин Британиядан бошлаймиз.

Компаниянгиз айнан қандай хизматларни кўрсатади?

Булар 3D-продакшн, видео-продакшн, стратегик ва соcиал медиа тармоқлар режалаштириши, реклама кампаниялари ва инлуенс маркетинг (блогерлар билан ишлаш). Ишга тушириш йил охирига режалаштирилган, ҳозирча тайёргарлик кўряпмиз, мен буни ўқишим билан бирга олиб боряпман.

Бегона бозорга киришдан чўчимайсанми?

Йўқ, отамга ҳам шундай дедим. Ўз хатоларингдан ўрганиш яхшироқ. Ҳар қандай ишда ҳал қилишнинг икки йўли бор. Мен таваккал қилишни танладим.

Сен Ўзбекистондаги стартап ҳақида, уни президентга шахсан тақдим этганинг тўғрисида гапирган эдинг. Батафсил гапириб берсанг.

Бу IT лойиҳаси эди, биз жамоа билан Ўзбекистоннинг рақамли музейини ишлаб чиқдик.

Лекин бунгача мен машҳур рассом ва бобом бўлмиш Леким Иброҳимовнинг галереясини лойиҳалаштиргандим. Бу менинг биринчи лойиҳам эди — NFTга ўзгартирилган расмлар билан (ўша пайтда бу тренд эди).

Музей эса Ўзбекистонга сармоя жалб қилиш учун яратилганди. Бирлашган Араб Амирликларидан вакиллар келишди, уларга метаоламда қуриладиган стадионни тақдим этдик. Инвесторлар VR кўзойнакларини тақиб, у ерда сайр қила бошлашди. Шундай қилиб, улар нима бўлиши мумкинлигини кўришди. Биз ўша пайтда биринчилардан эдик.

Шундай B2B лойиҳалардан бир нечтаси бўлди, уларнинг барчаси президентга маъқул келди: у йўл харитасини имзолади, биз грант ютиб олдик. Мен 17 ёшда эдим, бироз вақт ўтгач, лойиҳадаги улушимни сотдим ва олдинга юрдим. Грантлардан эмас, балки реал лойиҳалардан пул ишлашга ўтдим.

Ўз йўлини эндигина бошлаган, аммо аллақачон катта салоҳиятни ҳис қилаётган ва ажойиб нарсалар қилишни истаётган ёшларга қандай маслаҳат берган бўлардинг?

Ҳар кеча келажагингизни аниқ тасаввур қилинг. Шунчаки орзу қилманг, балки батафсил кўз олдингизга келтиринг. Ишонинг, бу сеҳрли куч! Ҳаммасини ёзинг: ғоялар, режалар, истаклар - қоғоз ҳамма нарсани эслаб қолади. Кейин эса қадам-бақадам шунга интилишни бошланг.

Қизлар учун ҳам: йигитларга эмас, орзуларингизга интилинг, чунки сизни йигитларингиз эмас, мақсадларингиз белгилайди! Гарчи бу мамлакатимизнинг маданий хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда мураккаблигини тушунаман.

Менимча, ота-оналар сен билан фахрланишлари керак. 19 йил ичида бошқалар бутун умр давомида қила олмайдиган ишларни амалга оширдинг. Бу ёш авлодни илҳомлантиришига шубҳа йўқ. Бу эса мақсадларингдан бирига аллақачон эришганингни англатади.