143 million dollarga baholangan eng qimmatbaho mashina! Bu qanday model bo‘ldi va bunday narx qayerdan kelib chiqdi?

“Fuqarolik o‘rami”dagi poyga bolidi (avtomobili)

300 SLR Uhlenhaut Coupe bor-yo‘g‘i ikki dona ishlab chiqarilgan. Mashina Mercedes sport bo‘limi tomonidan ishlab chiqilgan va model o‘z muhandisi Rudolf Ulengaut sharafiga nomlangan.

Kupeda W196R poyga avtomobili ishlanmalaridan keng foydalanilgan bo‘lib, pilot Xuan Fanxioga ikkita “Formula-1” chempionlik darajasini olib keldi (jami argentinalik beshta unvonga ega – Mixail Shumaxer va Lyuis Xemiltonda ko‘proq). Kapot ostida g‘ayrioddiy tuzilishga ega 3 litrli ketma-ket sakkizta silindrga ega motor joylashgan. Odatda 8 silindrli dvigatellar motor bo‘lmasini kamaytirish uchun V-simon shaklda quriladi. Avtomobil deyarli 290 km/soat tezlikka ega, bu uni ishlab chiqarish paytida eng tez harakatlanadigan mashinalardan biriga aylantiradi.

Garchi tashqi ko‘rinishidan 300 SLR Mercedesning boshqa mashhur modeliga o‘xshasa-da, 300 SL Gullwing (“Chayka qanoti”) texnik jihatdan butunlay boshqa avtomobillar hisoblanadi. Uhlenhaut Coupening o‘ziga xosligi ham mana shunda bo‘lib, u umumiy foydalanishdagi yo‘llar uchun sertifikatlangan va “oddiy mashina”ga o‘xshash poyga avtomobilidir. Kupe Meksika orqali nufuzli Carrera Panamericana poygasida ishtirok etish uchun yaratilgan. Birinchi musobaqa 1950-yilda bo‘lib o‘tdi va avtomobil ishlab chiqaruvchilar uchun ajoyib reklamaga aylandi: umumiy uzunligi taxminan 3500 kilogramm bo‘lgan poyga cheklangan rejimlarda mashinaning dvigateli, uzatish qutisi va podveskasi ishlashiga chidamliligini ko‘rsatib berdi.

Poygadagi fojia va Mersedesning sportni tark etishi

Ammo 1955-yilgi “Le-Man” hamma narsani o‘zgartirib yubordi. 300 SLR poyga versiyasi o‘sha paytga kelib World Sportscar chempionatining uchta bosqichida g‘olib chiqdi va nemis kompaniyasi uchun hamma narsa yaxshi bo‘ldi: qurilmada magniydan foydalanish tufayli zamonaviy yengil mashina, tajribali pilot Per Leveg. Ammo 11-iyun kuni poyga paytida poygachi Austin-Healey 100 bilan to‘qnashib ketadi. Mersedes aylanib ketib, to‘ppa-to‘g‘ri minbarga uchib tushdi. Nihoyat, metall uyumi to‘xtagach, benzin bakidan yong‘in chiqadi va novator kuzov vaziyatni yanada qiyinlashtiradi. Ma’lum bo‘lishicha magniyni o‘chirish juda ham qiyin bo‘lib, suv sepish esa olovni yanada kuchaytirgan, qutqaruvchilarning esa bundan xabari bo‘lmagan.

Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, 84 kishi, jumladan, 300 ta SLR’ni boshqargan Per Leveg ham halok bo‘ladi. Tekshiruv aybdor yo‘qligini ko‘rsatdi - bu xavfsizlik choralari yetarli emasligi tufayli dahshatli oqibatlarga olib kelgan poyga hodisasidir. Fojia standartlarning jiddiy ravishda kuchaytirilishiga olib keldi. Mercedes esa musobaqani butunlay tark etishini ma’lum qildi va faqat saksoninchi yillarda kompaniya sportga qaytdi.

Shunday qilib, 300 SLR o‘nlab yillar davomida Mercedesning so‘nggi poygachisi bo‘lib qoldi. Carrera Panamericana uchun ikkita nusxada qurilgan 300 SLR Uhlenhaut Coupega zarurat bo‘lmay qoldi: Leman fojiasi sababli Meksikadagi musobaqa bekor qilindi.

 Kutilmagan lot va sirli xaridor

Mercedes-Benzning ikkala ishlab chiqarilgan 300 SLR Uhlenhaut Coupe nuxsalari uzoq vaqt davomida kompaniyaning o‘zida qoldi. Biroq 2022-yilda nemis konserni avtomobilni nufuzli RM Sotheby’s kimoshdi savdosiga qo‘yishini e’lon qildi. Bu butun dunyo bo‘ylab kolleksionerlar e’tiborini o‘ziga tortdi: bunday lot - yillar davomida faqat qimmatlashib boradigan noyob avtomobilni olish uchun ajoyib imkoniyatdir.

Mashina haqiqatan ham shov-shuvga sabab bo‘ldi: hatto boshlang‘ich stavkasi ham o‘sha paytdagi avtomobil narxi rekordidan yuqori edi. Bu esa, bir daqiqaga, 1962-yilda ishlab chiqarilgan Ferrari 250 GTO uchun 48 million dollar - sportkar ham 2018-yilda RM Sotheby’s orqali sotilgan. Aytgancha, 250 GTO ning boshqa nusxasi o‘tgan yili 51 million dollarga o‘z xaridorini topdi.

Ammo Mercedesga qaytadigan bo‘lsak: savdolar hayratlanarli darajadagi 143 million dollarda to‘xtadi - bu Ferrari uchun so‘ralgan narxdan 90 million ko‘proq. Olingan mablag‘lar kompaniya tomonidan atmosferaga zararli chiqindilar darajasini kamaytirish sohasidagi ta’lim va tadqiqotlar bilan bog‘liq dasturlarga sarflandi.

Xaridor an’anaviy ravishda oshkor etilmaydi: hatto 300 SLR Uhlenhaut Coupe qaysi mamlakatga jo‘natilgani ham noma’lum. Ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra, avtomobilni britaniyalik milliarder Jeyms Artur Retkliff sotib olgan: u Mersedesning azaldan muxlisi va uning “Formula-1” zavod jamoasining bir qismiga egalik qiladi.

***

Rekord uzoq vaqt saqlanib qoldimi? Hammasi muzeylarda, shaxsiy kolleksiyalarda nima qolganiga yoki qayerdadir tashlandiq omborlarda chang bosib yotganiga bog‘liq. Noyob avtomobillarning tasodifiy topilmalari - prototiplari, poyga modellari, konseptlar haqida muntazam ravishda yangiliklar paydo bo‘lib turadi. Restavratsiyadan so‘ng bunday mashinalar kolleksionerlar uchun muhim o‘ljaga aylanadi. 300 SLR Uhlenhaut Coupega keladigan bo‘lsak, Mercedesning yana bir nusxasi bor - va u qanchalik “sotish uchun emas”ligini kim ham biladi deysiz.