Нега қўшиқлар миямизда “илашиб” қолади: илмий тушунтириш ва маслаҳатлар
Бир содда куй миянгизда доимий такрорланиб қолганини ҳеч ҳис қилганмисиз? Ушбу мақолада, биз бу ҳодиса нега содир бўлишини илмий нуқтаи назардан кўриб чиқамиз ва қўшиқларнинг мияда такрорланишидан қандай қутулиш бўйича фойдали маслаҳатлар билан бўлишамиз.
Мия “қуртлари” нима ва улар нега пайдо бўлади?
Мия “қуртлари” – бу бизнинг мияда ўрнашиб қоладиган ва қайта-қайта такрорланадиган куйларни тавсифловчи атамалар. Бундай куйлар одатда содда, осон эсда қоларли ритмлар ва такрорланувчи фразаларга эга бўлади, бу эса уларни хотирамизда осон ўрнашиб қолишига олиб келади. Бу ҳодиса миянинг эшитиш қисми ва хотира билан боғлиқ соҳаларнинг фаоллиги туфайли содир бўлади.
“Илашиб” қоладиган қўшиқлар ҳодисаси қанчалик кенг тарқалган?
Тадқиқотларга кўра, 98% одамлар бу ҳодисани бошдан кечиришган. Бу дегани, деярли ҳар бир киши ҳаётида бир марта бўлса ҳам, миясида бир куй такрорланиб қолганини ҳис қилган.
Қандай қўшиқлар кўпроқ мияда “илашиб” қолади?
Содда ва такрорланадиган куйлар ва ритмларга эга бўлган қўшиқлар, масалан, поп қўшиқлари ёки болалар қўшиқлари кўпроқ мияда ўрнашиб қолади.
Осон куйланадиган тембрлар ва мусиқий фразалар ҳам мия “қуртлари” пайдо бўлишига сабаб бўлади.
Мия “қуртлари” пайдо бўлганда қайси мия соҳалари фаоллашади?
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, мия “қуртлари” эшитиш қатлами – товушли маълумотларни қайта ишлайдиган соҳа ва хотирани сақлашда муҳим рол ўйнайдиган гипокампнинг фаоллиги билан боғлиқ.
Мусиқани тинглаш частотаси мия “қуртлари”нинг пайдо бўлишига таъсир қиладими?
Ҳа, мусиқани тинглаш частотаси мия “қуртлари”нинг пайдо бўлишига таъсир қилади. Мусиқани кўп тинглайдиган одамлар бу ҳодисани кўпроқ бошдан кечирадилар, чунки уларнинг мияси такрорланадиган куйларнинг ўрнашиб қолишига кўпроқ мойил бўлади.
Стресс ва чарчоқнинг такрорланиб қолган куйлар билан қандай боғлиқлиги бор?
Стресс ва чарчоқ ҳолати мия “қуртлари”га сезгирликни ошириши мумкин, чунки бундай ҳолатда хотира ва диққатга масъул бўлган мия соҳаларининг фаоллиги ортади. Бунда мия содда ва такрорланадиган куйга “осилиб” қолиши ва бу орқали стресс ёки чарчоқдан чалғиши мумкин.
Қандай когнитив вазифалар такрорланиб қолган куйлар билан курашишга ёрдам беради?
Турли когнитив вазифалар, масалан, бошқотирмалар ечиш, китоб ўқиш ёки математик ҳисоб-китоблар бажариш мияни чалғитиш ва такрорланувчи куйларни камайтиришга ёрдам беради. Диққат ва интеллектуал куч талаб қиладиган вазифаларга шўнғиш мия “қуртлари”дан қутулишга ёрдам беради.
Ушбу ҳодисани олдини олиш учун илмий усуллар мавжудми?
Мия “қуртлари” ҳодисасини олдини олишнинг илмий тасдиқланган усулларидан бири бу “тўлдириш усули” бўлиб, унда эшитиш қатламини банд қилиш учун бошқа овоз ёки куйни фаол эшитиш ўрин тутади. “Бош қотириш” усули ҳам мураккаб ва диққат талаб қиладиган вазифаларга шўнғиш орқали ёрдам беради.
