Kennedi o‘limining siri: bu hodisaning barcha versiyalari va fojia haqidagi faktlar
Kennedi o‘limi – nafaqat tarixni o‘zgartirgan fojea, balki bu haqda izlanayotgan olimlar va fitna nazariyalarini sevuvchilar uchun jumboq bo‘lib qolmoqda. AQSh Prezidentining o‘limi ortida nimalar turibdi? Kim haqiqatan ham o‘sha o‘limli lahzada miltiqni qo‘lida tutgan edi, Kennedining o‘ldirilishi tajribali qo‘g‘irchoqboz qo‘llarida bo‘lgan marionetka orqali amalga oshirilgani rostmi? Keling, bu savollarga javob topishga harakat qilamiz.
Kennedini kim o‘ldirdi: to‘liq tergov va versiyalar
Qotillikning tarixiy konteksti
Kennedi o‘limi 1963-yil 22-noyabrda Texas shtatining Dallas shahrida sodir bo‘lgan va bu AQSh tarixidagi eng hayratomuz voqealardan biriga aylangan. AQShning 35-prezidenti Kennedi 1961-yildan prezidentlik qilgan hamda ichki va xalqaro siyosatda o‘zining islohotchi qarashlari bilan tanilgan edi.
Aynan u iqtisodiy islohotlar dasturini ishga tushirgan va fuqarolik huquqlarini qo‘llab-quvvatlagan, irqiy va ijtimoiy tengsizliklarni kamaytirishga intilgan. Xalqaro siyosatda esa, uning diqqat e’tibori kommunizmni to‘xtatishga qaratilgan edi, bu esa Berlindagi inqiroz va Karib inqirozidagi voqealarda namoyon bo‘ldi.
1960-yillarda AQShdagi siyosiy vaziyat
1960-yillarni AQShda barqarorlik davri deb atash qiyin edi: ijtimoiy o‘zgarishlar, siyosiy inqirozlar va turli ijtimoiy qatlamlar o‘rtasidagi kurashlar hukm surgan edi. Bu o‘n yillikda fuqarolik huquqlari uchun doimiy kurash davom etib, afro-amerikaliklar va boshqa ozchiliklar o‘z joylari, tenglik va adolatni so‘rab chiqishgan.
Xalqaro siyosatda asosiy e’tibor Sovet Ittifoqiga qarshi kurashga qaratilgan edi, bu esa Sovuq urush doirasidagi vaziyatni tashkil etardi. Bu qarama-qarshilikning yorqin voqealaridan biri 1962-yilgi Karib inqirozi bo‘lib, o‘sha paytda dunyo yadroviy urushning boshlanish arafasida edi. Shuningdek, bu Vyetnam urushiga qarshi kurashning boshlangan va bu kurash AQSh ichida katta noroziliklarga sabab bo‘lgan edi. Mamlakat ichidagi siyosiy kuchlanishlar va islohotlarga bo‘lgan talablar o‘sib borishi bilan siyosiy muhit murakkablashib, aniq barqaror bo‘lmagan bir holatni yuzaga keltirdi.
Jon F. Kennedi hayoti va karyerasi
Kennedi 1917-yil 29-mayda Nyu-Yorkning Bruklin shahrida siyosiy faoliyat bilan shug‘ullanuvchi nufuzli oilada tug‘ilgan. U Garvard universitetini tamomlagan va Ikkinchi jahon urushi davrida AQSh dengiz flotida xizmat qilgan. 1946-yilda u AQSh Kongressining Vakillar palatasiga saylangan, 1952-yilda esa Massachusets shtatidan senator bo‘lgan.
1960-yilda u prezidentlik saylovlarida g‘alaba qozonib, eng yosh prezident bo‘ldi va birinchi katolik prezident sifatida tarixga kirdi. Uning prezidentlik davri amerikaliklarning xotirasida muxrlandi: Kennedi Tinchlik korpusini yaratdi, kosmik dasturda katta yutuqlarga erishdi va yordamga muhtoj bo‘lganlarga yordam berdi.
Kennedi o‘limining rasmiy versiyasi
Kennedi 1963-yil 22-noyabrda Dallasda o‘ldirildi. Bu voqea prezident shaharda avtomobil haydagan paytda sodir bo‘ldi. Uning yonida rafiqasi Jaklin Kennedi ham bor edi. Rasmiy tergovni Uorren Komissiyasi olib bordi va u Li Harvi Osvaldni aybdor deb topdi. Komissiya xulosasiga ko‘ra, Osvald bir o‘zi miltiqdan otib, Kennedini o‘ldirgan. U ushbu jinoyatni maktab kutubxonasining oltinchi qavatidan miltiq bilan o‘q uzib amalga oshirgan.
Li Harvi Osvaldning biografiyasi va motivlari
Li Harvi Osvald – sobiq dengiz piyodasi bo‘lib, u Sovet Ittifoqida yashagan va keyin AQShga qaytgan. U mustahkam ruhiy holatga ega bo‘lmagan va siyosiy qarashlari keskin o‘zgarib turadigan shaxs bo‘lgan hamda Kuba va marksizmni qo‘llab-quvvatlagan. Rasmiy versiya bo‘yicha, uning motivlari hali ham to‘liq aniqlanmagan, bu esa uning niyatlari haqida ko‘plab fitna nazariyalarini keltirib chiqargan.
Dalillar va tergov
Osvaldga qarshi asosiy dalillarni uning barmoq izlari, ballistik ma’lumotlar, qurol bilan bog‘liq aloqalari va guvohlarning ko‘rsatmalari tashkil etgan. Biroq, tergovning ba’zi jihatlari shubha uyg‘otdi va ayrim guvohlarning aytganlari o‘rtasida nomuvofiqliklar mavjud edi, bu esa tergov va xavfsizlikka oid muammolarni yanada murakkablashtirdi.
Uorren Komissiyasi: xulosa va tanqidlar
Prezident Jonson tomonidan tashkil etilgan Uorren Komissiyasi Osvaldning o‘zi yakka tartibda harakat qilganini tasdiqladi. Ammo bu versiya ko‘plab odamlarni qoniqtirmadi. Ko‘plab tadqiqotchilar va oddiy fuqarolar ushbu rasmiy versiyaga ishonmasliklarini hamda mafiya va maxsus xizmat orasidagi kelishuvlar bor degan fitnalar haqida gapira boshladilar. Shu tarzda, bu asosiy savol yana so‘ngiga yetmay havoda qotdi.
Alternativ nazariyalar va Kennedi o‘limining versiyalari
Markaziy razvedka boshqarmasi (CIA) fitna nazariyasi
Kennedi o‘limi haqidagi eng mashhur fitna nazariyasidan biri CIA bilan bog‘liq. Ushbu versiyani qo‘llab-quvvatlaydiganlar, CIA Kennedi prezidentlik davrida Sovet Ittifoqi tomon olib borgan siyosatidan noroziligini bildirganini va prezidentning Sovetlar bilan aloqalarni yaxshilashga bo‘lgan intilishlarini (Karib inqirozidan keyin) yoqtirmaganini iddao qiladilar. Maxsus agentlarga uning maxsus xizmatlar operatsiyalarini qisqartirish bo‘yicha rejalari yoqmagan edi. Qiziqarli tomoni shundaki, bu nazariya bir qator guvohliklar va CIA dan olingan ma’lumotlarning tarqalishi bilan tasdiqlangan edi. Ammo bu teoriyani isbotlovchi aniq dalillar yo‘q.
Mafiyaning ishtiroki
Kennedining o‘ldirilishi haqidagi eng kinomatik nazariya, albatta, mafiya haqida. Ma’lumki, FBR mafiya bilan faol kurash olib borgan va Kennedi bu qarshilikni qo‘llab-quvvatlagan. Shuningdek, yaqin aloqalar ham mavjud: Jon Kennedining ukasi, Robert Kennedi, bosh prokuror bo‘lib, mafiya yetakchilari bilan kurashning asosiy kurashchisi edi. Shuning uchun mafiya, o‘zining mag‘lubiyati uchun prezidentni yo‘q qilishni xohlagan bo‘lishi mumkin. Biroq, hozirda ushbu nazariyaning dalillari faqatgina spekulyatsiya va uydirmalar deb hisoblanmoqda.
KGBning ishtiroki
Sovet Ittifoqi maxsus xizmatlarining ishtiroki haqidagi nazariya ham fitnasevuvchilar uchun juda qiziqarli. Sovuq urush davrida AQSh va Sovet Ittifoqi o‘rtasidagi kelishmovchiliklar shu darajaga yetgan ediki, Kennedi o‘limi Sovet Ittifoqi uchun foydali bo‘lishi mumkin edi. Lekin bu versiya ham faqat gipoteza sifatida qoldi.
Kennedi o‘limi bo‘yicha yangi faktlar va tadqiqotlar
Fosh etilgan hujjatlar
Yangi hujjatlarning paydo bo‘lishi bilan, tadqiqotchilar 1960-yillardagi maxfiy xizmatlarning va siyosiy elitaga oid ko‘proq ma’lumotlarga ega bo‘ldilar. Ushbu hujjatlar Kennedi va ayrim hukumat organlari o‘rtasidagi muammolarni ko‘rsatgan, lekin ular hal qiluvchi burilishlarni bermadi.
Guvohlarning so‘zlari
Voqea guvohlarining ilgari faqat qisman ishlatilgan yoki maxfiy bo‘lgan intervyulari endi umumiy foydalanishga taqdim etildi. Bu guvohlarning fikrlari voqeani boshqa tomondan ko‘rishga imkon berdi. Lekin, bu ham muammoni hal qilishda yordam bermadi, balki yanada ko‘proq savollar tug‘ilishiga sababchi bo‘ldi.
Tadqiqotning zamonaviy ilmiy usullari
Zamonaviy texnologiyalar yordamida ovoz tahlili va kompyuter modellashtirish, Kennedi o‘limi yuzaga kelgan kundagi ovoz yozuvlarini yangi nuqtai nazardan ko‘rib chiqishga imkon berdi. Lekin, isbotlar hali ham yo‘q.
Kennedi o‘limining jamiyat va siyosatga ta’siri
Amerika jamiyatining munosabati
Kennedi o‘limi amerikaliklarni chuqur shokka solgan – dunyo qayg‘u ichida bo‘lib, millionlab odamlar televizorlaridan chiqmasdan yangiliklarni kuzatib borishdi. Shu bilan birga, ular prezident oilasi bilan barobar yig‘lab, uning o‘limiga qattiq qayg‘urishar edi. Ko‘plar Kennedini umid timsoli, o‘zgarish elchisi sifatida ko‘rardi va uning o‘limi mamlakat kelajagiga bo‘lgan qo‘rquvni keltirib chiqardi. Garchi bu voqea amerikaliklarni birlashtirgan bo‘lsa-da, u hokimiyatga nisbatan ishonchsizlik urug‘larini ham sepdi.
Siyosat va qonunchilikdagi o‘zgarishlar
Kennedi o‘ldirilgandan so‘ng, AQSh hukumati fuqarolik huquqlari to‘g‘risidagi qonunlarni tezlashtirib qabul qilishni boshladi. Bu sohadagi yutuqlar sekin bo‘lsa-da, ular keyinchalik ijtimoiy-siyosiy o‘zgarishlar uchun asos bo‘ldi. Bundan tashqari, rasmiy shaxslarning xavfsizligi kuchaytirildi va maxfiy xizmatlar o‘z ishini mukammal tarzda tashkil etdi.
Madaniy meros va Kennedi xotirasi
Kennedi shaxsiyati, uning harizmasi va u bilan bog‘liq voqealar ko‘plab kitoblar, filmlar va tadqiqotlar uchun ilhom manbaiga aylandi. Kennedi nomi bilan ko‘chalar, institutlar va muzeylar atalgan. Shuningdek, uning o‘limi haqida ko‘plab kliplar va san’at asarlari yaratilgan. Masalan, Lana Del Rey – “National Anthem” (u qoshiqda ikki ayol obrazida ko‘rinadi – xotini va taxminiy sevgilisi Marilin Monro).
Kennedi obrazı hanuzgacha o‘zgarishlar va umid ruhini davom ettirmoqda, Kennedining mashhur “Mamlakatingiz siz uchun nima qilishi mumkinligini emas – balkinmamlakatingiz uchun siz nima qila olishingizni so‘rang” iqtibosi ko‘plab avlodlar uchun shior bo‘lib qolmoqda.
Kennedi o‘ldirilishi bo‘yicha tergov natijalari
- Osvald bu ishni yolg‘iz qilgan, u yagona otuvchi va ayblanuvchidir.
- Kennediga qarshi fitna tuzilmagan, deb Uorren Komissiyasi qaror qildi.
- Osvaldnning o‘ldirilishi. Osvald qo‘lga olingandan keyin Jek Rubi tomonidan o‘ldirildi, bu yana shubhalarni uyg‘otdi, chunki o‘liklar gapira olmaydi.
- Batafsil hisobotga qaramay, ko‘plab odamlar uning xulosalaridan norozi bo‘lishdi. Keyingi tergovlar, materiallarni doimiy qayta ko‘rib chiqish – bularning barchasi yana yillar mobaynida davom etdi.
- Hozirgi kunda, tergov bilan bog‘liq ko‘plab hujjatlar oshkor qilindi, lekin o‘sha kun Dallasda nima ro‘y berganiga to‘liq tushuncha hali ham mavjud emas. Shuning uchun xalq turli fitna nazariyalariga ulanib, prezidentning o‘ldirilishining yangi va yangi versiyalarini yaratishda davom etmoqda.
