Алиментни қандай ҳисоблаш керак: ота-оналар учун босқичма-босқич кўрсатмалар

1-қадам: Алимент олиш ҳуқуқини аниқланг

Биринчи қадам – алимент олиш ҳуқуқига эга эканлигингизни аниқлашдир. Ўзбекистонда алимент 18 ёш, шунингдек, 23 ёшгача бўлган болаларга, агар улар кундузги таълимда ўқиётган бўлса ёки ногиронлик сабабли моддий ёрдамга муҳтож бўлса, тайинланиши мумкин. Шунингдек, декрет таътилида бўлган ота-онага ёки соғлиқ сабабли ишлай олмайдиган турмуш ўртоққа алимент тайинланиши мумкин.

2-қадам: Судга мурожаат қилинг

Агар сиз ва иккинчи ота-она алиментлар миқдори бўйича эркин равишда келиша олмасангиз, уларнинг миқдорини белгилаш учун судга мурожаат қилишингиз керак. Бунинг учун жавобгар ёки даъвогар яшайдиган жойдаги судга даъво аризасини бериш зарур. Аризада ишнинг томонида бўлганлар ва талаб қилинаётган алимент миқдори ҳақида барча зарур маълумотлар кўрсатилиши керак.

3-қадам: Ота-онанинг даромадларини аниқлаш

Алиментни ҳисоблашнинг асосий параметри – бу ота-оналарнинг даромадлари. Судда барча даромад манбалари: маош, бонус, тадбиркорлик фаолиятидан тушум, пенсия ва бошқа турдаги даромадлар ҳисобга олинади. Даромадларингизни тасдиқловчи барча зарур ҳужжатларни, шунингдек, агар имкон бўлса, иккинчи ота-онанинг даромадларини тақдим этиш муҳимдир.

4-қадам: Алиментнинг асосий миқдорини ҳисоблаш

Ўзбекистонда алимент миқдори одатда жавобгар ота-онанинг даромадининг фоизи сифатида белгиланади. Ҳисоблашнинг асосий нормалари қуйидагича:

●  Битта бола учун – бир ота-она даромадининг 25% .

●  Иккита бола учун – бир ота-она даромадининг 33% .

●  Уч ёки ундан ортиқ бола учун – бир ота-она даромадининг 50% .

Ушбу фоизлар ишнинг аниқ ҳолатларига, масалан, ота-онанинг даромади, боланинг эҳтиёжи ва бошқа қарамоғида бўлганларнинг мавжудлигига қараб, суд қарори билан оширилиши ёки камайтирилиши мумкин.

5-қадам: Қўшимча харажатлар

Суд, шунингдек, судланувчининг ота-онасини болага қўшимча харажатлар, масалан, соғлиқни сақлаш, таълим, дам олиш ва бошқа катта харажатлар билан шуғулланишга мажбур қилиши мумкин. Ушбу харажатлар алимент тўлаш даврида бир марталик ёки мунтазам равишда белгиланиши мумкин.

6-қадам: Алимент тўлаш

Суд қарори чиқарилгандан сўнг, жавобгар ота-она алиментларни суд қарорида кўрсатилган ҳисоб рақамига мунтазам равишда тўлаши шарт. Мажбуриятларни бажармаслик ҳолатида мажбурий чоралар: мол-мулкни мусодара қилиш, иш берувчи орқали маошдан алиментларни ушлаб қолиш ва бошқа жазолар қўлланилиши мумкин.

7-қадам: Алиментни индексация қилиш

Ўзбекистонда алимент яшаш минимуми ва инфляция даражасини ҳисобга олган ҳолда индексация қилинади. Бу, агар яшаш нархи ошса, алимент миқдори бир томоннинг талабига биноан қайта кўриб чиқилиши ва оширилиши мумкинлигини англатади. Бунинг учун судга ариза бериш зарур.

8-қадам: Алимент тўлашни тўхтатиш

Алимент тўлаш қуйидаги воқеалардан бири содир бўлганда тўхтатилади:

●  Бола 18 ёшга тўлганда, агар у ўқишни давом эттирса ёки ногирон бўлган ҳолатлардан ташқари.

●  Судланувчи ота-она вафот этганда.

●  Бола мустақил равишда таъминланганда (ишлай бошлаб, турмушга чиққанда).

9-қадам: Суд қарори устидан шикоят қилиш

Агар алимент бўйича суд қарорига рози бўлмасангиз, белгиланган муддат ичида юқори судга шикоят бериш ҳуқуқига эгасиз. Апелляцион инстансия ишни қайта кўриб чиқиб, биринчи инстансия судининг қарорини ўзгартириши ёки бекор қилиши мумкин. 

Ўзбекистонда алиментларни ҳисоблаш ва расмийлаштириш – бу эҳтиёткорлик билан ёндашув ва белгиланган қоидаларга аниқ амал қилишни талаб қиладиган жараён. Босқичма-босқич кўрсатмаларимиз ёрдамида барча босқичларни осонлик билан ўтишингиз ва болангизга керакли ёрдамни таъминлашингиз мумкин. Муаммоларга дуч келсангиз, ҳар доим юристларга ёки ижтимоий ҳимоя органларига мурожаат қилишингиз мумкин.