Мобил алоқа қандай ишлайди: ҳамма тушунадиган содда тилда тушунтириш

Мобил алоқа қандай ишлаши, унинг асосида қандай технологиялар ва жараёнлар ётишини оддий тилда тушунтириб берамиз.

Мобил алоқа нима ва у қандай қисмлардан иборат?

Мобил алоқа – бу овозли, матнли ва мултимедиа маълумотларини симсиз узатишга имкон берувчи тизимдир.

Ушбу тизимнинг асосий қисмлари қуйидагилардан иборат:

•  Мобил қурилмалар – телефонлар, смартфонлар, планшетлар ва бошқа гаджетлар.

•  Уяли (базавий) станциялар – мобил қурилмалар ва марказий тармоқ ўртасида сигнални узатувчи антенна станциялари.

•  Тармоқ ядроси – маълумотларни қайта ишлайдиган ва маршрутлашни амалга оширадиган тизимнинг марказий қисми.

•  Маълумотлар узатиш тармоқлари – мултимедиа ва матнли маълумотларни узатадиган интернет.

Мобил алоқа стансиялари қандай ишлайди?

Базавий стансиялар (шунингдек, уяли алоқа миноралари деб ҳам аталади) мобил алоқанинг асосий инфратузилма элементлари ҳисобланади. Улар мобил қурилмалар ва марказий тармоқ ўртасида сигнал қабул қилиш ва узатишни амалга оширади. Қўнғироқ қилганингизда ёки хабар юборганингизда, қурилмангиз радиоактив тўлқинлар орқали яқин атрофдаги базавий станцияга уланади. Станция бу хабарни тармоқ ядроси орқали охирги манзилга етказади.

Уяли тармоқлар нима ва қурилма катакчалар орасида қандай алмашинади?

Уяли тармоқ кўплаб катакчалардан (“уялар”) иборат бўлиб, ҳар бир катакчага алоҳида базавий станция хизмат кўрсатади. Ушбу катакчалардаги алоқа маълум географик ҳудудни қамраб олади. Фойдаланувчи мобил қурилма билан ҳаракатланганда, қурилма бир катакчадан иккинчисига уланади, бу узлуксиз алоқани таъминлайди. Сигнални бир базавий станциядан бошқасига узатиш жараёни “handover” деб аталади.               

Мобил тармоқда маълумотлар радиоактив тўлқинлар орқали узатилади. Сиз матнли хабар юборганингизда ёки веб-сайтга кирганингизда, қурилмангиз маълумотларни рақамли сигналга айлантиради, сўнг бу сигнал яқин атрофдаги базавий станцияга узатилади. Ушбу станция сигналингизни тармоқ ядросига узатади, у ерда манзилга маршрутлаш амалга оширилади. Интернет ҳолатида маълумотлар интернет-провайдерлар орқали узатилиб, глобал тармоққа уланишингизга имкон беради.

Роуминг нима ва у қандай ишлайди?

Роуминг – бу мобил алоқани уй операторингизнинг тармоғидан ташқарида, масалан, бошқа давлатда ишлатиш имкониятидир. Роумингда бўлганингизда, мобил операторингиз маҳаллий операторлар билан шартнома тузади, бу сизнинг қурилмангизни уларнинг тармоқларига уланишига имкон беради. Ушбу хизмат фойдаланувчига хорижда ҳам худди ўз тармоғидаги каби қўнғироқлар қилиш, хабар юбориш ва интернетдан фойдаланиш имкониятини беради.

Мобил алоқада қандай технологиялар ва частоталар қўлланилади?

Мобил алоқанинг асосий технологиялари 2Г, 3Г, 4Г ва 5Г ни ўз ичига олади:

•  2G (GSM) – овоз ва маълумотларни паст тезликда узатишга қодир бўлган биринчи рақамли мобил алоқа.

•  3G (UMTS) – учинчи авлод, юқори тезликдаги маълумот узатишни таъминлайди, бу мобил қурилмаларда интернетдан фойдаланишни имкониятли қилди.

•  4G (LTE) – тўртинчи авлод, янада юқори тезликда маълумот узатиш ва яхшиланган алоқа сифатини таъминлайди.

•  5G – энг янги авлод бўлиб, ниҳоятда юқори тезликда маълумот узатишни ва паст кечикишни таъминлайди, бу iоТ технологиялари ва автоном транспорт воситалари учун янги имкониятлар яратади.

Мобил алоқада фойдаланиладиган частоталар технология ва минтақага қараб фарқ қилади, лекин умумий ҳолда, бу частоталар бир неча юз мегагерц (MHz) дан бир неча гигагерц (GHz) гача бўлади.

Мобил алоқада хавфсизлик ва маълумотларни ҳимоялаш қандай таъминланади?

Мобил алоқада хавфсизлик ва маълумотларни ҳимоялаш кўп даражали шифрлаш ва аутентификация орқали таъминланади. Маълумотлар мобил тармоқ орқали узатилганда, учинчи шахслар томонидан уларни ушлаб қолишнинг олдини олиш учун улар шифрланади. Шунингдек, фойдаланувчилар, қурилмалар ва тармоқ тугунларининг ҳақиқийлигини текширадиган аутентификация усуллари қўлланилади, бу эса рухсатсиз киришнинг олдини олади.