Нима учун келажак ҳақидаги фильмлар доим хато қилади?

Нега бундай? Нима учун ссенарийчилар, уларнинг жўшқин фантазияси билан бу қадар тез-тез янглишади? Келинг, бугун шу масалани кўриб чиқамиз!

Биз кўрмайдиган келажак

Башоратлар ҳақида гап кетганда, одамлар кўпинча мавжуд нарсаларга таянадилар. Масалан, телевидение урф бўлган 60-йилларда келажак филмларида бутун хона бўйлаб катта экранларга эътибор қаратиларди.

Ҳозир-чи? Чўнтагимизда ҳар қандай телевизордан ҳам зўр смартфонлар бор. Яъни ссенарий муаллифлари кичик гаджетларга эмас, балки катта телевизорларга эътибор қаратишган.

Филм яратувчилари учун аллақачон машҳур бўлган нарсаларни ривожлантириш осонроқ. Шунинг учун 80-йиллар филмлари келажаги кассетали магнитофонлар ва тугмачали гаджетларга тўла эди — CD-дисклар тезда ўтмишга айланиб кетишини ким биларди?

Технологиялардаги хатолар: қаерда хатога йўл қўйилди?

Фантастик филмлар кўпинча иккита сабабга кўра хатога йўл қўйилади:

Технологик оптимизм.

Ссенарийнавислар тараққиёт суръатларига ортиқча баҳо беришади. “Келажакка қайтиш 2”га қаранг. Филм версиясига кўра, 2015-йилда бизда учувчи машиналар бўлиши керак эди. Бунинг ўрнига биз... селфи учун таёқ олдик.

Ижтимоий омилларни етарлича баҳоламаслик.

Технологиялар вакуумда ривожланмайди. Улар қулай, тежамкор ва харидоргир бўлиши керак. 2019-йилги “Тиғда югурувчи” филмида одамга ўхшаган киборглар кўрсатилган. Бироқ ҳозирча роботлар худди ўйинчоқ кучукчалар каби “ёғоч” бўлиб қолмоқда.

Нима учун? Чунки инсон каби фикрлайдиган сунъий интеллект яратиш бир километр баландликдаги осмонўпар бино қуришдан анча мураккаб.

Ҳаётий мисол: нега бизда Ойда колониялар йўқ?

60-йиллардаги филмлар космосга ишқибоз эди. Ҳамма 2025-йилга бориб биз Марсда яшаймиз ва космик тюбиклар билан нонушта қиламиз деб ўйларди. Аммо... воқелик бошқача бўлиб чиқди. Нима учун?

Биринчидан, бу қиммат. Жуда қиммат. Ҳатто энг улкан лойиҳалар ҳам бундай харажатларни оқлай олмайди. Иккинчидан, одамлар коинотга оммавий равишда учишлари шарт эмас. Агар биз уни роверлар ёрдамида текшира олсак, нима учун?

Филмлар келажак ҳақида нима дейди?

Келажак ҳақидаги филмлар келажакнинг ўзи ҳақида эмас, балки улар суратга олинган вақт ҳақида кўпроқ гапиради. "Терминатор"ни олинг. 80-йилларда, Совуқ уруш даврида одамлар машиналар ва ядровий таҳдиддан қўрқишарди - қотил роботлар шундан келиб чиққан.

Ҳозир эса “Биринчи ўйинчи тайёрлансин” каби виртуал реаллик ҳақидаги филмлар урфга кирган. Чунки замонавий жамият рақамли технологиялар ва ижтимоий тармоқларга муккасидан кетган.

Амалга ошган башоратлар

Албатта, филмларнинг нишонга тегишига мисоллар бор:

“2001: Космик саргузашт”

HAL компютери сунъий интеллектнинг ривожланишини башорат қилди. Йўқ, биз ҳозирча компютерлар билан дўстдек гаплашмаймиз, лекин Алеха ёки Сири каби “ақлли” ёрдамчилар — бу аллақачон ҳақиқат.

“Юлдузли йўл”

"Юлдузли йўл" ссенарийнавислари замонавий смартфонларга жуда ўхшаш коммуникаторларни ўйлаб топишди.

“Алоҳида фикр”

Жиноятларни башорат қилиш тизимлари ҳали мукаммал эмас, аммо катта маълумотларни таҳлил қилиш алгоритмлари бугунги кунда жиноятларнинг олдини олиш учун қўлланилади.

Нега биз янглишамиз?

Филмлардаги нотўғри башоратлар учта асосий сабаб билан изоҳланади:

Фантазиялар реаллик билан чекланган.

Биз келажакни фақат ҳозир билганларимиз асосида тасаввур қилишимиз мумкин. Мутлақо янги нарсани ўйлаб топиш қийин. Биз тараққиёт суръатларига ортиқча баҳо беряпмиз.

Одамлар ҳамма нарса ҳақиқатдан ҳам тезроқ ривожланади, деб ўйлашга мойил. Аммо технологиялар кўпинча иқтисодий ёки ижтимоий омиллар туфайли секинлашади. Ҳеч ким революцияни олдиндан айтиб беролмайди.

Масалан, интернет замонавий ҳаётнинг асосий элементига айланди, аммо 70-йилларда у деярли тилга олинмади.

Хўш, филмлар нимани ўргатади?

Келажак ҳақидаги филмлар қўлланма эмас, балки қўрқув, умид ва орзуларимизни кўрсатувчи кўзгу. Улар келажак ҳақида ўйлашга ёрдам беради, лекин башорат сифатида қабул қилинмаслиги керак.

Ва бу нормал ҳолат. Чунки ёзувчи Артур Кларк айтганидек, ҳар қандай етарлича ривожланган технология сеҳрдан ажралмасдир. Биз ҳали ҳам ўз қонуниятлари билан ривожланаётган сеҳр-жоду оламида яшаяпмиз.