Тошкентдаги ғайриоддий кўча номлари: тарих ва қизиқарли фактлар
Тошкент — ўзининг бой тарихи, бетакрор архитектураси ва кенг кўчалари билан нафақат Ўзбекистон, балки Марказий Осиёнинг энг муҳим шаҳарларидан биридир. Шаҳар кўчалари номлари кўпинча унинг тарихи, маданияти ва жамиятининг қизиқарли жиҳатларини ўзида акс эттиради. Тошкентда оддий ва анъанавий номлар билан бир қаторда ғайриоддий, кутилмаган ва ҳаттоки кулгили кўча номлари ҳам учрайди. Бу номлар нафақат уларнинг мазмуни, балки тарихи билан ҳам ажралиб туради.
Ushbi mavsumda Sharm al-Shayxga
Тошкент шаҳри 2200 йиллик тарихга эга ва бу даврда шаҳар чегаралари анча кенгайди. Россия Империяси Ўзбекистон ҳудудини IXI асрда босиб олганидан сўнг Тошкент шаҳри чегаралари, кўчалари анчагина ўзгаради. Шу вақтда Тошкент Эски ва Янги шаҳарларга бўлинади. Ушбу бўлиниш Анҳор каналидан юзга келади. Большевиклар ҳукуматга келгандан сўнг ЎзССР яратилади ва Тошкент Ўрта Осиёда миллий-ҳудудий чегараланиш вақтида 1924 йилда Ўзбекистон ССР таркибига киради.
1930 йилдан бошлаб Тошкент Ўзбекистон ССРнинг пойтахтига айлантирилади. СССР даврида Тошкент шаҳрининг аксарият кўчалари қурилиб, асос солинган бўлса, 1991 йилда мустақилликка эришгач, Тошкентнинг чегаралари сезиларли даражада кенгаяди. Ўзбекистон мустақилликка эришгандан кейинги даврда кўплаб туман ва кўчалар номлари ўзгартирилди. Шуни ҳам ҳисобга олиш керакки, Ўзбекистон мустақилликка эришгач, янги туманлар пайдо бўлди, туманлар чегараси ўзгарди, кўчалар кенгайди.
Ғайриоддий номлар қаердан келиб чиққан?
Кўчаларнинг ғайриоддий номлари одатда қуйидаги омилларга боғлиқ:
- Тарихий ҳодисалар: Кўплаб кўчалар тарихий воқеалар ёки шахслар номига бағишланган.
- Маҳаллий хусусиятлар: Айрим номлар ўша ҳудуднинг географик ёки маҳаллий хусусиятларини ифодалайди.
- Маданият ва халқ оғзаки ижоди: Баъзи номлар халқ ижоди ва афсоналардан келиб чиққан.
- Қизиқарли тасодифлар: Кўча номлари баъзида тасодифий ёки кулгили маънога эга
бўлиши мумкин.
Тошкентдаги машҳур ғайриоддий кўча номлари
Чувалачи кўчаси
Бу кўча номи маҳаллий аҳолининг тарихий деҳқончилик анъанасини эслатади. «Чувалачи» – бу суғориш тизимлари орқали боғ-роғларни суғоришга оид бўлиши мумкин.
Сумбула кўчаси
Ўзбекча «Сумбула» сўзи юлдуз туркумига ишора қилиши мумкин. Бу ном қадимда одамларнинг осмон илмларига бўлган қизиқишини акс эттиради.
Анор кўчаси
Ушбу ном Тошкент атрофидаги анор боғларини ёдга солади. Анор қадимдан барака ва гўзаллик тимсоли бўлиб келган.
Зангори кўчаси
Бу кўча номи ер ости булоқларининг тиниқ ва зангори сувига ишора қилади. Тошкентнинг қадимий туманларида шундай табиий манбалар кўплаб учрайди.
Қалдирғоч кўчаси
Бу ном қишлоқ жойларида қалдирғочлар билан боғлиқ афсоналарга ишора қилади. Қалдирғочлар одатда бахт ва осойишталик рамзи сифатида қаралган.
Қумариқ кўчаси
Тошкентнинг айрим ҳудудлари тарихан қумли ҳудудларда жойлашган бўлиб, бу ном географик хусусиятларни ёдга солади.
Бодомзор кўчаси
Қандай қилиб 25 миллион сўмлик кредит олиш мумкин
Бодомзорлар қадимдан Тошкентнинг табиат манзаралари орасида муҳим ўрин эгаллаган. Бу ном шаҳар аҳлининг табиий бойликларга ҳурматини билдиради.
Бўзбозор кўчаси
Ушбу ғаройиб ном маҳаллий тилда ишлатиладиган иборалардан бири бўлиши мумкин. Эҳтимол, у эски ҳунармандчиликка ишора қилса керак.
Ҳувайдо кўчаси
Ҳувайдо сўзи «очиқ», «тиниқ» деган маънони англатади. Бу ном шаҳар манзараси ва тоза ҳавони улуғлайди.
Нега бу номлар эътиборли?
Тошкентдаги ғайриоддий кўча номлари шаҳар ҳаётининг мазмунини, унинг хилма-хиллиги ва бой тарихини акс эттиради. Бу номлар нафақат географик жойлашувни белгилаш, балки шаҳар аҳолиси ва меҳмонлари ўртасида қизиқ суҳбат мавзуси бўлиб хизмат қилади. Улар орқали Тошкентнинг ўзига хос руҳи ва маданияти билан танишиш мумкин.
Кўча номларини ўзгартириш амалиёти
Ўзбекистонда мустақиллик йилларида кўплаб кўча номлари ўзгартирилди. Собиқ иттифоқ даврида берилган кўплаб номлар янгиланди ва ўзбек маданияти ва тарихига мос янги номлар қўйилди. Масалан, Ленин кўчаси каби номлар ўрнига тарихий шахслар ёки миллий қадриятларни акс эттирувчи номлар берилди.
Тошкентнинг ривожланиши
Тошкент шаҳрининг ривожланишини бир неча даврларга бўлиш мумкин. Ҳар бир давр Тошкент шаҳрининг обод бўлиши билан бирга унинг кўчалари, боғлари, маҳаллалари ва ҳоказоларнинг обод бўлишида катта роль ўйнаган. Тошкент шаҳрининг ривожланишининг асосий даврлари қуйида келтирилган:
- Қадимги ва илк ўрта асрлардаги Тошкент
- Исломнинг олтин давридаги Тошкент
- Мўғуллар давридаги Тошкент
- Темурийлар давридаги Тошкент
- Тошкент Бухоро хонлиги таркибида
- Тошкент Қўқон хонлиги таркибида
- Тошкент Россия империяси таркибида
- Совет Иттифоқи давридаги Тошкент
- Мустақиллик даврида
Хулоса
Тошкентдаги ғайриоддий кўча номлари шаҳар аҳлининг ўзига хос фикрлаш тарзини, ўзаро ҳурмат ва эҳтиромини акс эттиради. Бу номлар орқали шаҳарни янада яхши тушуниш ва унинг тарихига назар солиш мумкин. Тошкент кўчалари бўйлаб сайр қилган ҳар бир киши, ғайриоддий номларни учратганида, бу номларнинг ортида ётган ҳикояларни ўрганишга иштиёқманд бўлиб қолади.
