Кеннеди ўлимининг сири: бу ҳодисанинг барча версиялари ва фожиа ҳақидаги фактлар
Кеннеди ўлими – нафақат тарихни ўзгартирган фожеа, балки бу ҳақда изланаётган олимлар ва фитна назарияларини севувчилар учун жумбоқ бўлиб қолмоқда. АҚШ Президентининг ўлими ортида нималар турибди? Ким ҳақиқатан ҳам ўша ўлимли лаҳзада милтиқни қўлида тутган эди, Кеннедининг ўлдирилиши тажрибали қўғирчоқбоз қўлларида бўлган марионетка орқали амалга оширилгани ростми? Келинг, бу саволларга жавоб топишга ҳаракат қиламиз.
Кеннедини ким ўлдирди: тўлиқ тергов ва версиялар
Қотилликнинг тарихий контексти
Кеннеди ўлими 1963-йил 22-ноябрда Техас штатининг Даллас шаҳрида содир бўлган ва бу АҚШ тарихидаги энг ҳайратомуз воқеалардан бирига айланган. АҚШнинг 35-президенти Кеннеди 1961-йилдан президентлик қилган ҳамда ички ва халқаро сиёсатда ўзининг ислоҳотчи қарашлари билан танилган эди.
Айнан у иқтисодий ислоҳотлар дастурини ишга туширган ва фуқаролик ҳуқуқларини қўллаб-қувватлаган, ирқий ва ижтимоий тенгсизликларни камайтиришга интилган. Халқаро сиёсатда эса, унинг диққат эътибори коммунизмни тўхтатишга қаратилган эди, бу эса Берлиндаги инқироз ва Кариб инқирозидаги воқеаларда намоён бўлди.
1960-йилларда АҚШдаги сиёсий вазият
1960-йилларни АҚШда барқарорлик даври деб аташ қийин эди: ижтимоий ўзгаришлар, сиёсий инқирозлар ва турли ижтимоий қатламлар ўртасидаги курашлар ҳукм сурган эди. Бу ўн йилликда фуқаролик ҳуқуқлари учун доимий кураш давом этиб, афро-америкаликлар ва бошқа озчиликлар ўз жойлари, тенглик ва адолатни сўраб чиқишган.
Халқаро сиёсатда асосий эътибор Совет Иттифоқига қарши курашга қаратилган эди, бу эса Совуқ уруш доирасидаги вазиятни ташкил этарди. Бу қарама-қаршиликнинг ёрқин воқеаларидан бири 1962-йилги Кариб инқирози бўлиб, ўша пайтда дунё ядровий урушнинг бошланиш арафасида эди. Шунингдек, бу Ветнам урушига қарши курашнинг бошланган ва бу кураш АҚШ ичида катта норозиликларга сабаб бўлган эди. Мамлакат ичидаги сиёсий кучланишлар ва ислоҳотларга бўлган талаблар ўсиб бориши билан сиёсий муҳит мураккаблашиб, аниқ барқарор бўлмаган бир ҳолатни юзага келтирди.
Жон Ф. Кеннеди ҳаёти ва карераси
Кеннеди 1917-йил 29-майда Нью-Йоркнинг Бруклин шаҳрида сиёсий фаолият билан шуғулланувчи нуфузли оилада туғилган. У Гарвард университетини тамомлаган ва Иккинчи жаҳон уруши даврида АҚШ денгиз флотида хизмат қилган. 1946-йилда у АҚШ Конгрессининг Вакиллар палатасига сайланган, 1952-йилда эса Массачусетс штатидан сенатор бўлган.
1960-йилда у президентлик сайловларида ғалаба қозониб, энг ёш президент бўлди ва биринчи католик президент сифатида тарихга кирди. Унинг президентлик даври америкаликларнинг хотирасида мухрланди: Кеннеди Тинчлик корпусини яратди, космик дастурда катта ютуқларга эришди ва ёрдамга муҳтож бўлганларга ёрдам берди.
Кеннеди ўлимининг расмий версияси
Кеннеди 1963-йил 22-ноябрда Далласда ўлдирилди. Бу воқеа президент шаҳарда автомобил ҳайдаган пайтда содир бўлди. Унинг ёнида рафиқаси Жаклин Кеннеди ҳам бор эди. Расмий терговни Уоррен Комиссияси олиб борди ва у Ли Ҳарви Освалдни айбдор деб топди. Комиссия хулосасига кўра, Освалд бир ўзи милтиқдан отиб, Кеннедини ўлдирган. У ушбу жиноятни мактаб кутубхонасининг олтинчи қаватидан милтиқ билан ўқ узиб амалга оширган.
Ли Ҳарви Освалднинг биографияси ва мотивлари
Ли Ҳарви Освалд – собиқ денгиз пиёдаси бўлиб, у Совет Иттифоқида яшаган ва кейин АҚШга қайтган. У мустаҳкам руҳий ҳолатга эга бўлмаган ва сиёсий қарашлари кескин ўзгариб турадиган шахс бўлган ҳамда Куба ва марксизмни қўллаб-қувватлаган. Расмий версия бўйича, унинг мотивлари ҳали ҳам тўлиқ аниқланмаган, бу эса унинг ниятлари ҳақида кўплаб фитна назарияларини келтириб чиқарган.
Далиллар ва тергов
Освалдга қарши асосий далилларни унинг бармоқ излари, баллистик маълумотлар, қурол билан боғлиқ алоқалари ва гувоҳларнинг кўрсатмалари ташкил этган. Бироқ, терговнинг баъзи жиҳатлари шубҳа уйғотди ва айрим гувоҳларнинг айтганлари ўртасида номувофиқликлар мавжуд эди, бу эса тергов ва хавфсизликка оид муаммоларни янада мураккаблаштирди.
Уоррен Комиссияси: хулоса ва танқидлар
Президент Жонсон томонидан ташкил этилган Уоррен Комиссияси Освалднинг ўзи якка тартибда ҳаракат қилганини тасдиқлади. Аммо бу версия кўплаб одамларни қониқтирмади. Кўплаб тадқиқотчилар ва оддий фуқаролар ушбу расмий версияга ишонмасликларини ҳамда мафия ва махсус хизмат орасидаги келишувлар бор деган фитналар ҳақида гапира бошладилар. Шу тарзда, бу асосий савол яна сўнгига етмай ҳавода қотди.
Алтернатив назариялар ва Кеннеди ўлимининг версиялари
Марказий разведка бошқармаси (CIA) фитна назарияси
Кеннеди ўлими ҳақидаги энг машҳур фитна назариясидан бири CIA билан боғлиқ. Ушбу версияни қўллаб-қувватлайдиганлар, CIA Кеннеди президентлик даврида Совет Иттифоқи томон олиб борган сиёсатидан норозилигини билдирганини ва президентнинг Советлар билан алоқаларни яхшилашга бўлган интилишларини (Кариб инқирозидан кейин) ёқтирмаганини иддао қиладилар. Махсус агентларга унинг махсус хизматлар операцияларини қисқартириш бўйича режалари ёқмаган эди. Қизиқарли томони шундаки, бу назария бир қатор гувоҳликлар ва CIA дан олинган маълумотларнинг тарқалиши билан тасдиқланган эди. Аммо бу теорияни исботловчи аниқ далиллар йўқ.
Мафиянинг иштироки
Кеннедининг ўлдирилиши ҳақидаги энг киноматик назария, албатта, мафия ҳақида. Маълумки, ФБР мафия билан фаол кураш олиб борган ва Кеннеди бу қаршиликни қўллаб-қувватлаган. Шунингдек, яқин алоқалар ҳам мавжуд: Жон Кеннедининг укаси, Роберт Кеннеди, бош прокурор бўлиб, мафия етакчилари билан курашнинг асосий курашчиси эди. Шунинг учун мафия, ўзининг мағлубияти учун президентни йўқ қилишни хоҳлаган бўлиши мумкин. Бироқ, ҳозирда ушбу назариянинг далиллари фақатгина спекуляция ва уйдирмалар деб ҳисобланмоқда.
КГБнинг иштироки
Совет Иттифоқи махсус хизматларининг иштироки ҳақидаги назария ҳам фитнасевувчилар учун жуда қизиқарли. Совуқ уруш даврида АҚШ ва Совет Иттифоқи ўртасидаги келишмовчиликлар шу даражага етган эдики, Кеннеди ўлими Совет Иттифоқи учун фойдали бўлиши мумкин эди. Лекин бу версия ҳам фақат гипотеза сифатида қолди.
Кеннеди ўлими бўйича янги фактлар ва тадқиқотлар
Фош этилган ҳужжатлар
Янги ҳужжатларнинг пайдо бўлиши билан, тадқиқотчилар 1960-йиллардаги махфий хизматларнинг ва сиёсий элитага оид кўпроқ маълумотларга эга бўлдилар. Ушбу ҳужжатлар Кеннеди ва айрим ҳукумат органлари ўртасидаги муаммоларни кўрсатган, лекин улар ҳал қилувчи бурилишларни бермади.
Гувоҳларнинг сўзлари
Воқеа гувоҳларининг илгари фақат қисман ишлатилган ёки махфий бўлган интервюлари энди умумий фойдаланишга тақдим этилди. Бу гувоҳларнинг фикрлари воқеани бошқа томондан кўришга имкон берди. Лекин, бу ҳам муаммони ҳал қилишда ёрдам бермади, балки янада кўпроқ саволлар туғилишига сабабчи бўлди.
Тадқиқотнинг замонавий илмий усуллари
Замонавий технологиялар ёрдамида овоз таҳлили ва компютер моделлаштириш, Кеннеди ўлими юзага келган кундаги овоз ёзувларини янги нуқтаи назардан кўриб чиқишга имкон берди. Лекин, исботлар ҳали ҳам йўқ.
Кеннеди ўлимининг жамият ва сиёсатга таъсири
Америка жамиятининг муносабати
Кеннеди ўлими америкаликларни чуқур шокка солган – дунё қайғу ичида бўлиб, миллионлаб одамлар телевизорларидан чиқмасдан янгиликларни кузатиб боришди. Шу билан бирга, улар президент оиласи билан баробар йиғлаб, унинг ўлимига қаттиқ қайғуришар эди. Кўплар Кеннедини умид тимсоли, ўзгариш элчиси сифатида кўрарди ва унинг ўлими мамлакат келажагига бўлган қўрқувни келтириб чиқарди. Гарчи бу воқеа америкаликларни бирлаштирган бўлса-да, у ҳокимиятга нисбатан ишончсизлик уруғларини ҳам сепди.
Сиёсат ва қонунчиликдаги ўзгаришлар
Кеннеди ўлдирилгандан сўнг, АҚШ ҳукумати фуқаролик ҳуқуқлари тўғрисидаги қонунларни тезлаштириб қабул қилишни бошлади. Бу соҳадаги ютуқлар секин бўлса-да, улар кейинчалик ижтимоий-сиёсий ўзгаришлар учун асос бўлди. Бундан ташқари, расмий шахсларнинг хавфсизлиги кучайтирилди ва махфий хизматлар ўз ишини мукаммал тарзда ташкил этди.
Маданий мерос ва Кеннеди хотираси
Кеннеди шахсияти, унинг ҳаризмаси ва у билан боғлиқ воқеалар кўплаб китоблар, филмлар ва тадқиқотлар учун илҳом манбаига айланди. Кеннеди номи билан кўчалар, институтлар ва музейлар аталган. Шунингдек, унинг ўлими ҳақида кўплаб клиплар ва санъат асарлари яратилган. Масалан, Лана Дел Рей – “National Anthem” (у қўшиқда икки аёл образида кўринади – хотини ва тахминий севгилиси Марилин Монро).
Кеннеди образи ҳанузгача ўзгаришлар ва умид руҳини давом эттирмоқда, Кеннедининг машҳур “Мамлакатингиз сиз учун нима қилиши мумкинлигини эмас – балки мамлакатингиз учун сиз нима қила олишингизни сўранг” иқтибоси кўплаб авлодлар учун шиор бўлиб қолмоқда.
Кеннеди ўлдирилиши бўйича тергов натижалари
- Освалд бу ишни ёлғиз қилган, у ягона отувчи ва айбланувчидир.
- Кеннедига қарши фитна тузилмаган, деб Уоррен Комиссияси қарор қилди.
- Освалдннинг ўлдирилиши. Освалд қўлга олингандан кейин Жек Руби томонидан ўлдирилди, бу яна шубҳаларни уйғотди, чунки ўликлар гапира олмайди.
- Батафсил ҳисоботга қарамай, кўплаб одамлар унинг хулосаларидан норози бўлишди. Кейинги терговлар, материалларни доимий қайта кўриб чиқиш – буларнинг барчаси яна йиллар мобайнида давом этди.
- Ҳозирги кунда, тергов билан боғлиқ кўплаб ҳужжатлар ошкор қилинди, лекин ўша кун Далласда нима рўй берганига тўлиқ тушунча ҳали ҳам мавжуд эмас. Шунинг учун халқ турли фитна назарияларига уланиб, президентнинг ўлдирилишининг янги ва янги версияларини яратишда давом этмоқда.
