Nima uchun kelajak haqidagi filmlar doim xato qiladi?

Nega bunday? Nima uchun ssenariychilar, ularning jo‘shqin fantaziyasi bilan bu qadar tez-tez yanglishadi? Keling, bugun shu masalani ko‘rib chiqamiz!

Biz ko‘rmaydigan kelajak

Bashoratlar haqida gap ketganda, odamlar ko‘pincha mavjud narsalarga tayanadilar. Masalan, televideniye urf bo‘lgan 60-yillarda kelajak filmlarida butun xona bo‘ylab katta ekranlarga e’tibor qaratilardi.

Hozir-chi? Cho‘ntagimizda har qanday televizordan ham zo‘r smartfonlar bor. Ya’ni ssenariy mualliflari kichik gadjetlarga emas, balki katta televizorlarga e’tibor qaratishgan.

Film yaratuvchilari uchun allaqachon mashhur bo‘lgan narsalarni rivojlantirish osonroq. Shuning uchun 80-yillar filmlari kelajagi kassetali magnitofonlar va tugmachali gadjetlarga to‘la edi — CD-disklar tezda o‘tmishga aylanib ketishini kim bilardi?

Texnologiyalardagi xatolar: qayerda xatoga yo‘l qo‘yildi?

Fantastik filmlar ko‘pincha ikkita sababga ko‘ra xatoga yo‘l qo‘yiladi:

• Texnologik optimizm.

Ssenariynavislar taraqqiyot sur’atlariga ortiqcha baho berishadi. “Kelajakka qaytish 2”ga qarang. Film versiyasiga ko‘ra, 2015-yilda bizda uchuvchi mashinalar bo‘lishi kerak edi. Buning o‘rniga biz... selfi uchun tayoq oldik.

• Ijtimoiy omillarni yetarlicha baholamaslik.

Texnologiyalar vakuumda rivojlanmaydi. Ular qulay, tejamkor va xaridorgir bo‘lishi kerak. 2019-yilgi “Tig‘da yuguruvchi” filmida odamga o‘xshagan kiborglar ko‘rsatilgan. Biroq hozircha robotlar xuddi o‘yinchoq kuchukchalar kabi “yog‘och” bo‘lib qolmoqda.

Nima uchun? Chunki inson kabi fikrlaydigan sun’iy intellekt yaratish bir kilometr balandlikdagi osmono‘par bino qurishdan ancha murakkab.

Hayotiy misol: nega bizda Oyda koloniyalar yo‘q?

60-yillardagi filmlar kosmosga ishqiboz edi. Hamma 2025-yilga borib biz Marsda yashaymiz va kosmik tyubiklar bilan nonushta qilamiz deb o‘ylardi. Ammo... voqelik boshqacha bo‘lib chiqdi. Nima uchun?

Birinchidan, bu qimmat. Juda qimmat. Hatto eng ulkan loyihalar ham bunday xarajatlarni oqlay olmaydi. Ikkinchidan, odamlar koinotga ommaviy ravishda uchishlari shart emas. Agar biz uni roverlar yordamida tekshira olsak, nima uchun?

Filmlar kelajak haqida nima deydi?

Kelajak haqidagi filmlar kelajakning o‘zi haqida emas, balki ular suratga olingan vaqt haqida ko‘proq gapiradi. "Terminator"ni oling. 80-yillarda, Sovuq urush davrida odamlar mashinalar va yadroviy tahdiddan qo‘rqishardi — qotil robotlar shundan kelib chiqqan.

Hozir esa “Birinchi o‘yinchi tayyorlansin” kabi virtual reallik haqidagi filmlar urfga kirgan. Chunki zamonaviy jamiyat raqamli texnologiyalar va ijtimoiy tarmoqlarga mukkasidan ketgan.

Amalga oshgan bashoratlar

Albatta, filmlarning nishonga tegishiga misollar bor:

• “2001: Kosmik sarguzasht”

HAL kompyuteri sun’iy intellektning rivojlanishini bashorat qildi. Yo‘q, biz hozircha kompyuterlar bilan do‘stdek gaplashmaymiz, lekin Alexa yoki Siri kabi “aqlli” yordamchilar — bu allaqachon haqiqat.

• “Yulduzli yo‘l”

"Yulduzli yo‘l" ssenariynavislari zamonaviy smartfonlarga juda o‘xshash kommunikatorlarni o‘ylab topishdi.

• “Alohida fikr”

Jinoyatlarni bashorat qilish tizimlari hali mukammal emas, ammo katta ma’lumotlarni tahlil qilish algoritmlari bugungi kunda jinoyatlarning oldini olish uchun qo‘llaniladi.

Nega biz yanglishamiz?

Filmlardagi noto‘g‘ri bashoratlar uchta asosiy sabab bilan izohlanadi:

• Fantaziyalar reallik bilan cheklangan.

Biz kelajakni faqat hozir bilganlarimiz asosida tasavvur qilishimiz mumkin. Mutlaqo yangi narsani o‘ylab topish qiyin. Biz taraqqiyot sur’atlariga ortiqcha baho beryapmiz.

Odamlar hamma narsa haqiqatdan ham tezroq rivojlanadi, deb o‘ylashga moyil. Ammo texnologiyalar ko‘pincha iqtisodiy yoki ijtimoiy omillar tufayli sekinlashadi. Hech kim revolyusiyani oldindan aytib berolmaydi.

Masalan, internet zamonaviy hayotning asosiy elementigaaylandi, ammo 70-yillarda u deyarli tilga olinmadi.

Xo‘sh, filmlar nimani o‘rgatadi?

Kelajak haqidagi filmlar qo‘llanma emas, balki qo‘rquv, umid va orzularimizni ko‘rsatuvchi ko‘zgu. Ular kelajak haqida o‘ylashga yordam beradi, lekin bashorat sifatida qabul qilinmasligi kerak.

Va bu normal holat. Chunki yozuvchi Artur Klark aytganidek, har qanday yetarlicha rivojlangan texnologiya sehrdan ajralmasdir. Biz hali ham o‘z qonuniyatlari bilan rivojlanayotgan sehr-jodu olamida yashayapmiz.