Стресс нима ва у нимаси билан хавфли? Стресснинг саломатликка таъсири ҳақида

Муаллиф

Исмоил Азимов

Стресс — бу ҳар биримизнинг кундалик ҳаётимизда дуч келадиган ҳолат, аммо унга қарши самарали чоралар кўриш қийин бўлиши мумкин. Стресснинг моҳиятини ва унинг оқибатларини тушуниш жиддий саломатлик муаммоларини олдини олишга ёрдам беради. Келинг, стресс нима эканлигини, организмга қандай таъсир қилишини ва уни олдини олиш ҳамда назорат қилиш чораларини кўриб чиқамиз.

Стресс нима?

Стресс бу инсон дуч келадиган талаблар ёки чақириқларга организмнинг физиологик ва психологик реакциясидир. Бу муаммоларни ҳал қилиш учун ресурсларни сафарбар қилиш имконини берувчи мослашиш реакциясидир. Стресс турли ҳодисалар, иш юкламаси, шахсий муаммолар, молиявий қийинчиликлар ёки ҳаётдаги сезиларли ўзгаришлар туфайли юзага келиши мумкин.

Стресс турлари: ўткир ва хроник

Ўткир стресс: Бу маълум бир ташқи таъсирга нисбатан қисқа муддатли реакциядир. Мисол учун, имтиҳон топшириш, аудитория олдида чиқиш қилиш ёки кутилмаган йўл ҳодисаси.
Сурункали стресс: Бу узлуксиз стресс бўлиб, узоқ муддат давом этувчи муаммолар, хроник касалликлар ёки мураккаб ҳаётий шароитлар натижасида келиб чиқади. Хроник стресс саломатлик учун жиддий оқибатларга олиб келиши мумкин.

Стресс организмга қандай таъсир қилади?

Стресс организмда "ур ёки югур" реакциясини қўзғатади, унинг доирасида адреналин ва кортизол гормонлари ажралиб чиқади. Бу гормонлар энергияни сафарбар қилиш ва танани тез реакцияга тайёрлашга ёрдам беради. Бироқ, стресснинг доимий таъсири кўплаб муаммоларни келтириб чиқариши мумкин:

Юрак-қон томир тизими: Сурункали стресснинг юқори даражаси гипертония, инфаркт ва инсулт хавфининг ошишига олиб келиши мумкин.
Иммун тизими: Узоқ муддатли стресс иммун тизимни заифлаштиради ва организмни инфекциялар ва касалликларга кўпроқ мойил қилади.
Ҳазм тизими: Стресс ошқозон, яралар, таъсирланган ичак синдроми билан боғлиқ муаммоларга олиб келиши мумкин.
Руҳий саломатлик: Депрессия, хавотирли бузилишлар, уйқунинг бузилиши ва диққатни жамлаш билан боғлиқ муаммолар.
Тери ва сочлар: Стресс тери тошмаларини, экземаларни келтириб чиқариши, шунингдек, соч тўкилиши ва бошқа дерматологик муаммоларни келтириб чиқариши мумкин.

Сурункали стресс хавфи

Доимий стресс ҳолати саломатлик учун ҳалокатли оқибатларга олиб келиши мумкин. Сурункали стресс турли хил сурункали касалликларнинг ривожланиши билан боғлиқ, жумладан:

Юрак-қон томир касалликлари: Юқори қон босими, аритмия, инфаркт, инсулт.
Руҳий бузилишлар: Депрессия, хавотирли бузилишлар, посттравматик стресс бузилиши (ПЦР).
Метаболик бузилишлар: 2-тип қандли диабет, семизлик.
Ошқозон-ичак муаммолари: Гастритлар, яралар, таъсирланган ичак синдроми.

Стрессни қандай енгиш мумкин? Стратегиялар ва усуллар

Стрессга қарши курашиш комплекс ёндашувни талаб қилади. Баъзи самарали усулларга қуйидагилар киради:

Жисмоний фаолият: Жисмоний машқлар тарангликни камайтиришга ва кайфиятни яхшилашга ёрдам беради.
Медитация ва ёга: Ушбу амалиётлар сизга дам олиш, диққатни ошириш ва стресс даражасини пасайтиришга ёрдам беради.
Тўғри овқатланиш: Антиоксидантлар, витаминлар ва минераллар билан бой мувозанатли рацион умумий соғлиқни қўллаб-қувватлайди ва стрессга қарши курашади.
Ижтимоий қўллаб-қувватлаш: Яқинларингиз ва дўстларингиз билан мулоқот қилиш, ижтимоий гуруҳларда иштирок этиш, ёлғизлик ҳиссини камайтиради ва псико-эмоционал ҳолатни яхшилайди.
Нафас олиш техникалари: Чуқур нафас олиш ва бошқа усуллар стрессни тезда камайтиришга ёрдам беради.
Ухлаш: Сифатли ва етарли уйқу — стрессга қарши курашнинг энг муҳим жиҳатларидан бири.

Стресснинг олдини олиш: қандай қилиб унинг пайдо бўлишининг олдини олиш мумкин?

Стресснинг олдини олиш унинг оқибатларига қарши курашишдан кўра анча осон. Профилактика учун баъзи маслаҳатлар:

Вақтни ташкил қилиш: Кунингизни режалаштиринг, устуворликларни белгиланг ва дам олиш учун вақт ажратишни унутманг.

Ўз-ўзини ривожлантириш ва хобби: Сизга завқ келтирадиган ва истеъдодингизни ривожлантирадиган ишлар билан шуғулланинг.
Ижобий кайфият: Ҳаётга ижобий қарашни шакллантиринг ва перфексионистликдан сақланинг.
Стресс таъсирини чеклаш: Асоссиз талабларга "йўқ" дейишни ва салбий одамлар ёки вазиятлар билан боғлиқ стрессдан қочишни ўрганинг.

Стресс ҳаётнинг ажралмас қисми бўлиб, у ўртача миқдорларда ҳатто фойдали бўлиши мумкин. Бироқ, стресс ҳаддан ташқари кучайиб, саломатликка салбий таъсир кўрсата бошлаганда белгиларни таниб олиш муҳимдир. Стресс даражасини назорат қилиш ва пасайтириш учун ўз вақтида чоралар кўриш, шу билан бирга умумий жисмоний ва ҳиссий ҳолатни яхшилаш муҳимдир. Соғлиғингизни асранг ва кўп нарсалар сизнинг қабул қилишингиз ва қийинчиликлар билан курашиш қобилиятингизга боғлиқ эканлигини унутманг!