Laktoza: nima va nega undan voz kechishmoqda
Bugungi kunda qadoqlarda “laktozasiz” degan yozuvni tobora ko‘proq uchratamiz, do‘kon javonlarida esa “lactose free” – laktozasiz maxsus mahsulotlar turkumi paydo bo‘lgan. Bu tendensiya qayerdan paydo bo‘ldi va nega tobora ko‘proq odamlar laktozadan voz kechmoqda? Keling, laktoza o‘zi nima, u qayerda mavjud va uning hazm qilinmasligi nimani anglatishini aniqlab olaylik.
Kinolarni bepul ko‘rish imkoniyati!
Laktoza nima?
Laktoza – bu sut shakaridir, ya’ni uglevod bo‘lib, u sut emizuvchi hayvonlarda, jumladan, sigir, echki va, albatta, odam sutida mavjud. Kimyoviy nuqtai nazardan, u ikki molekuladan – glyukoza va galaktozadan iborat disaxarid hisoblanadi.
Organizmimizda laktoza maxsus ferment – laktaza yordamida parchalanadi. Bu ferment ingichka ichakda ishlab chiqariladi va sut shakarining hazm bo‘lishiga javob beradi.
Laktoza = sut shakari, Laktaza = laktozani hazm qiluvchi ferment
Laktoza qayerda mavjud?
Laktoza barcha tabiiy sut mahsulotlarida, ayniqsa quyidagilarda uchraydi:
- sigir, echki va qo‘y suti,
- qaymoq,
- kefir va yogurt,
- ryajenka (qaynatilgan kefir),
- muzqaymoq,
- tvorog,
- yumshoq pishloqlar (ayniqsa yangi – mozzarella, brinza, rikotta).
Ko‘p beriladigan savol: tvorogda laktoza bormi? – ha, mavjud, biroq sutga qaraganda miqdori kamroq.
Laktozani hazm qilmaslik: bu nimani anglatadi?
Ba’zi odamlarda laktaza fermenti yetarli darajada ishlab chiqarilmaydi yoki umuman bo‘lmaydi. Bu holat laktoza intoleransi (ya’ni laktozani hazm qilmaslik) deb ataladi. Natijada parchalanmagan laktoza yo‘g‘on ichakka tushadi va quyidagi noxush belgilarni keltirib chiqaradi:
- qorinda shish,
- ichakda gaz yig‘ilishi (meteorizm),
- ichak og‘rig‘i,
- diareya,
- ko‘ngil aynishi.
Laktoza hazm qilmaslik quyidagi ko‘rinishlarda bo‘lishi mumkin:
- tug‘ma (kamdan-kam hollarda),
- orttirilgan (ko‘pincha yosh o‘tgan sayin yoki OVKT kasalliklaridan keyin),
- vaqtinchalik (masalan, antibiotik kursidan so‘ng).
Nega laktozadan voz kechishadi?
Laktozadan voz kechish har doim ham “moda trendi” emas. Uning sabablari turlicha:
Tibbiy ko‘rsatmalar
Laktozani hazm qilolmaydigan odamlar uni ratsiondan to‘liq yoki qisman chiqarib tashlashga majbur bo‘lishadi, aks holda noqulayliklar yuzaga keladi.
Ovqat hazm qilishga e’tibor
To‘liq laktozani hazm qilmaslik bo‘lmagan taqdirda ham, ba’zida organizm laktozaga nisbatan sezuvchan bo‘lishi mumkin. Sut mahsulotlaridan voz kechish holatni yaxshilaydi.
Veganlik yoki sog‘lom turmush tarzi (ZOJ)
Ko‘plab odamlar o‘simlik asosidagi sut (bodom, suli, soya sutlari)ni tanlaydi, bu esa avtomatik ravishda laktozani istisno qiladi.
Laktozasiz mahsulotlar: nima yeyish mumkin?
Agar siz laktozadan to‘liq voz kechgan bo‘lsangiz ham, tanish ta’mlardan voz kechishingiz shart emas. Bugungi kunda quyidagilar mavjud:
- laktozasiz sut va kefir (ularga laktaza fermenti qo‘shiladi),
- laktozasi past bo‘lgan pishloqlar (parmezan, gauda, cheddar – uzoq muddat pishgan qattiq navlar),
- o‘simlikka asoslangan sutlar (suli, kokos, guruch suti),
- laktozasiz desertlar va yogurtlar,
- laktozasiz oqsil batonchalari va sport oziq-ovqatlari.
Xulosa
- Laktoza – bu sut shakaridir, uni hazm qilish uchun laktaza fermenti kerak.
- Laktozani hazm qilmaslik keng tarqalgan holat bo‘lib, ovqat hazm qilish muammolariga sabab bo‘ladi.
- Tobora ko‘proq odamlar tibbiy sabablar yoki sog‘lig‘i haqida g‘amxo‘rlik tufayli laktozadan voz kechmoqda.
- Zamonaviy do‘konlar laktozasiz ko‘plab muqobillarni taklif qilmoqda, shuning uchun xavotir olmang, ovqatlanish baribir mazali va xilma-xil bo‘lib qoladi.
O‘xshash mavzular
